مدل زمانروز، رويكردي متفاوت جهت شناسايي عوامل مؤثر در انتخاب وسيله افراد، نمونه موردي شهر مشهد

Time of Day Model, a Different Approach to Identify Effective Factors in Mode Choice, Evidence from Mashhad

افزايش جمعيت و مالكيت خودروي شخصي موجب بروز تفاوت چشم‌گيري در الگوهاي جريان ترافيك در ساعات مختلف روز شده است. ازاين‌رو، اهميت تحليل دوره‌هاي مختلف زماني با استفاده از مدل زمان‌روز به‌منظور دخيل نمودن زمان مطرح مي‌شود. علي‌رغم اهميت زمان، تعداد كمي مطالعه در اين زمينه يافت شد كه اين موضوع نويسندگان را بر آن داشت كه با كمي كردن زمان‌روز در تحليل تقاضا، به بررسي اهميت زمان‌روز و پرداخت مدل‌هاي انتخاب وسيله در اهداف مختلف سفر در بازه‌هاي مختلف زماني با استفاده از مدل لوجيت چندگانه براي شهر مشهد بپردازند. در اين مطالعه از اطلاعات خانوارها و ماتريس مبدا-مقصد در 253 ناحيه ترافيكي شهر مشهد (شامل مشخصات اقتصادي-اجتماعي افراد، شبكه حمل‌ونقل، كاربري زمين و خصوصيات سفر) استفاده مي‌شود. نتايج نشانگر اين است كه نه‌تنها عوامل مؤثر بر انتخاب وسيله سفر و ميزان تأثير هر يك، در بازه‌هاي زماني و اهداف مختلف سفر متفاوت است، بلكه به ازاي هدف و وسيله سفر يكسان نيز اين عوامل در بازه‌هاي مختلف زماني متفاوت است. افزايش سرانه مالكيت خودروي شخصي در تمامي اهداف سفر موجب افزايش تمايل استفاده كاربران از خودروي شخصي و تاكسي مي‌شود، اما ميزان اثرگذاري آن در بازه‌هاي مختلف زماني متفاوت است. تمايل به استفاده از تاكسي در سفرهاي شغلي با مسافت بيش از پنج كيلومتر به دليل هزينه بالا و در سفرهاي تحصيلي اوج ظهر به دليل وجود سرويس مدرسه و هزينه كمتر اتوبوس كاهش مي‌يابد. همچنين نسبت جمعيت دانش‌آموزان به جمعيت ساكن هر منطقه، رابطه مستقيمي با احتمال انتخاب اتوبوس در سفرهاي تحصيلي دارد.

An increase in population and car ownership has caused significant changes in traffic flow patterns at different periods of the day. Considering the importance of analyzing different periods, the time of day (TOD) model is crucial and needs to be accounted for more explicitly. However, few studies have been conducted in this field, which prompted the authors to investigate TOD models and their calibration for mode choice of Mashhad using multinomial logit (MNL) quantifying its impact in demand analysis. In this study, household data and origin-destination matrix of 253 traffic analysis zones of Mashhad (including socio-economic, transportation network, land use, and trip characteristics) were used. Model results showed that not only the effective factors in mode choice and their impacts are different in various periods and trip purposes but also for the same purpose and mode, these factors are different for various periods. More specifically, an increase in car ownership will increase the probability of choosing both private cars and taxis for all trip purposes, but to a different extent for different periods. Tendency to use taxis for work trips reduces as trip distance increases five kilometers due to its high cost, and for educational trips reduces at noon peak due to availability of school buses and lower cost of buses. Moreover, the likelihood of choosing a bus for educational trips had a direct relationship with the ratio of students to the population of each zone.