سرياني‌گرايي در مطالعات قرآني معاصر غرب

از آغاز سدۀ بيست‌ويكم آثاري از سوي برخي پژوهشگران غربي دربارۀ قرآن منتشر شده است كه آنها را مي‌توان متمايل به منابع سرياني يا «سرياني‌گرا» ناميد. سرياني‌گراها معتقدند كه گويش سرياني در انديشۀ جهان مسيحيت عربي رايج بوده است وقرآن عربي نيز در اين جهان پديد آمد. بنابراين، قرآن، احاديث وباورهاي نخستين اسلامي بايد در پرتو منابع سريانيِ پيش از اسلام ومعاصر با پيدايش اين متون و باورها تفسير شوند.براساس اين رويكرد، قرآن واحاديث اسلامي در بافت منابع سرياني – نسبت به ديگر منابع پيش از اسلام و منابع عربي پس از اسلام – بهتر فهم و تفسير مي‌شوند. در اين مقاله پس از اشاره به پيشينۀ بحث و جريان‌شناسي قرآن‌پژوهان غربي دو سدۀ گذشته در اين زمينه و نيز دليل اهميت سرياني در فهم و تفسير قرآن، چهار نمونه از پژوهش‌هاي سرياني‌گراها معرفي شده است كه به ترتيب عبارتند از: دو تعبير ثالثُ ثَلاثَةٍ و شُبِّهَ لَهُم در قرآن از سيدني گريفيت؛ «مطالعۀ تطبيقي داستان حضرت يوسف با منابع سرياني» از يوزف ويتستوم؛ «نكوهش‌هاي قرآن در مقايسه با انجيل سرياني متّي»، نوشتۀ عمران اقبال البدوي؛ و سرانجام، مقاله‌اي از ايلكا ليندشتِدت دربارۀ وقايع آخرالزماني در سدۀ نخست هجري. براساس نتيجۀ مطالعه، علي‌رغم اينكه مي‌توان پذيرفت شايد اين منابع زمينۀ شفاهي داستانهاي بايبلي را فراهم آورده باشند، و بنابراين، گاهي فهم بهتري از آيات قرآن – به‌ويژه در زمينۀ داستانهاي پيامبران – به‌دست مي‌دهند، اما نمي‌توان به بهانۀ اشكالاتي در منابع اسلامي، آنها را به‌كلي كنار گذاشت و يكسره به سراغ منابعي رفت كه خود محل بحث و ترديدند.