پديد آورندگان :
دري، نجمه دانشگاه تربيت مدرس - دانشكده علوم انساني - گروه زبان و ادبيات فارسي، تهران، ايران , ذوالفقاري، حسن دانشگاه تربيت مدرس - دانشكده علوم انساني - گروه زبان و ادبيات فارسي، تهران، ايران , اميري، شبنم دانشگاه تربيت مدرس - دانشكده علوم انساني - گروه زبان و ادبيات فارسي، تهران، ايران
كليدواژه :
ضرب‌المثل‌ها , طب عاميانه , طب بومي , باورهاي طبي
چكيده فارسي :
ضرب‌المثل‌ها يكي از مهمترين بسترهاي مطالعاتي در ادبيات عامۀ هر كشور هستند كه مي‌توان از ميان آنها بازتاب خرد جمعي و تاريخچۀ انديشگان بشري را بررسي و تحليل كرد. بخش قابل‌توجهي از ضرب‌المثل‌ها در زبان فارسي مرتبط با توصيههاي پزشكي و بهداشتي هستند كه در اين مقاله تحليل و طبقه‌بندي شده‌اند. ضرب‌المثل‌هاي مرتبط از كتاب صدهزار ضرب‌المثل فارسي استخراج شده‌اند، سپس با مطالعه و بررسي محتوايي، آنها را ذيل توصيه‌ها و پرهيزها طبقه‌بندي كرده‌ايم و با مراجعه به كتب منتخب فارسي مانند هدايه المتعلمين في الطب، الابنيه عن حقايق الادويه، ذخيرۀ خوارزمشاهي، آثار ابن‌سينا مثل رگ‌شناسي، رسالۀ جوديه، دفع المضار الكليه عن الأبدان الإنسانيه و همچنين امكان استفاده از نرم‌افزار كتابخانۀ جامع طب1 هرجا لازم بوده است اطلاعات به‌دست‌آمده را با محتواي علمي كتاب‌هاي مذكور تطبيق داده و دستاوردهاي آن را در اين پژوهش گرد آورده‌ايم. روش تحقيق توصيفي‌ـ تحليلي و شيوۀ جمع‌آوري اطلاعات كتابخانه‌اي و اسنادي است. اين مقاله مستخرج از پايان‌نامۀ كارشناسي ارشد است. براساس آن از بين صدهزار ضرب‌المثل زبان فارسي حدود چهارهزار مورد مرتبط با طب سنتي بوده كه شامل توصيه‌ها و پرهيزها و نام امراض و انواع علاج و گياهان دارويي است. اين مقاله بايدها و نبايدها و توصيههاي بهداشتي و پزشكي را از ميان آنها بررسي كرده و هرجا لازم بوده اطلاعات به‌دست‌آمده را با توجه به متون اوليۀ طب فارسي تحليل نموده است. توصيههاي بهداشتي و پزشكي از آنجا كه با سلامت جسم و جان انسان رابطۀ مستقيم دارد همواره از دغدغه‌هاي مهم بشري بوده و بازتاب حضور آن در فرهنگ و ادبيات عامه از منظر اشارات مستقيم در ضرب‌المثل‌ها قابل‌رديابي است. ضرب‌المثل‌ها رايج‌ترين و زبانزدترين باورهاي عامۀ مردم را در خصوص توصيه‌ها و بايد و نبايدهاي بهداشتي و پزشكي برمي‌تابانند و با اطلاعات به‌دست‌آمده از كتاب‌هاي طبي در قرون طلايي حضور دانش‌ها در زبان فارسي، يعني قرن چهارم و پنجم هجري قمري، همسو و هم‌راستا هستند
چكيده لاتين :
Proverbs are one of the most important fields of study in the popular literature of any country, through which the reflection of collective wisdom and the history of thinkers can be studied and analyzed. A significant part of Persian proverbs is related to medical and health recommendations, which are analyzed and classified in this article. Initially, related proverbs were extracted from the book One Hundred Thousand Persian Proverbs. Subsequently, studying and examining the content, we classified them under recommendations and avoidances and by referring to selected Persian books such as Hidayat al-Muta`allimin fi al-Tibb, Al-Abnyia 'an Haqa'iq al-Adwiya, Zakhireye Khwarazmshahi, Ibn Sina's works such as Rag Shenasi, Risalah Judiyah, and Dafi’ al-Madar al-Kuliyyah ‘an al-Abdan al-Insaniyyah, as well as the Comprehensive Library of Traditional Medicine software, where necessary. We compared the obtained information with the scientific content of the mentioned books and gathered the results presented in this article. An excerpt from a master's thesis, this research is descriptive-analytical and library method was used to gather information. Based on results, out of 100,000 proverbs in Persian, about 4,000 are related to traditional medicine, which include recommendations and avoidances, names of diseases, and types of treatments and medicinal plants. This article has reviewed the do's and don'ts and health and medical recommendations among them, and where necessary, has analyzed and reviewed the obtained information according to the original texts of Persian Medicine. Health and medical advice are directly related to the health of the human body and soul, and has always been an important human concern. Their reflection in popular culture and literature can be traced in terms of direct references in proverbs. Proverbs reflect the most common and well-known popular beliefs on do's and don'ts of health and medical advice. They are consistent with the information obtained from medical books in the golden ages of knowledge in Persian language, i.e. the 4th and 5th Hijri centuries.
