نقش قبيله كلب در بحران‌هاي سياسي دوره اموي: انتقال قدرت از شاخه سفياني و تثبيت آن در شاخه مرواني (64-86ﻫ) با تأكيد بر نقش خانواده‌هاي بَحدَل و ابواُمامه

دوره اموي عصر حكومتي با گرايش‌هاي عربي است. قبايل عرب در اين دوره، نقش درخور توجهي در امور ديواني و نظامي و به‌ويژه در ادامه فرايند فتوحات ايفا كردند. بااين‌حال، روابط قبايل عرب با كانون‌هاي سياسي امويان، در يك سطح نبود. برخي قبايل روابطي تنگاتنگ و برخي ديگر روابطي دورادور با حاكمان اموي داشتند. يكي از قبايلي كه روابط نزديكي با حاكمان اموي به‌ويژه شاخه سفياني داشت، قبيله كلب بود كه از كلان‌قبيله قُضاعَه، منشق شده بود. جمعيت فراوان اين قبيله و سابقه سكونت آن‌ها در بيابان‌هاي شام، معاويه را بر آن داشت تا با برقراري روابط خويشاوندي، از حمايت‌هاي اين قبيله برخوردار شود. پسر معاويه، يزيد، كه از مادري كلبي زاده‌شد، حضور جدي قبيله كلب را در سطوح بالاي سياسي محقق ساخت. اين مقاله درصدد است با تمركز بر دو خانواده بحدل و ابوامامه از طايفه بني‌حارثةبن جناب از قبيله كلب، ميزان تأثيرگذاري قبيله كلب را در دوره بحران، از دوره يزيد تا پايان دوره عبدالملك، واكاوي كند. نتايج به دست آمده نشان مي‌دهد كه كلبيان مورد نظر، در دوره يزيدبن معاويه، به بالاترين سطح اداري نظامي رسيدند و در دوره بحران، كه از سال 64 هجري و پس از درگذشت معاويه دوم آغاز شد و بررغم سقوط چهار جُند از پنج جند شام در دست زُبَيريان، توانستند در برابر اين خيزش مقاومت كرده، قدرت را به امويان بازگردانند. در اين مرحله، قبيله كلب و رهبرانشان از طايفه بني‌حارثة‌بن جَناب، به‌ويژه خانواده بحدل نقش تعيين كننده اي داشتند. اين قبيله در دوره عبدالملك بن مروان (حك 65-86ﻫ)، نيز نقش تأثيرگذاري در سركوب شورش‌هاي متعدد در شام، جزيره، عراق و سرزمين فارس داشتند. در اين دوره به‌مرور از نقش خانواده بحدل كاسته شد، اما خانواده ابوامامه در سركوب شورش‌ها دست برتر را داشتند.