سياست هاي فضايي تحقق قابليت هاي هم ‌افزايي اقتصادي در منطقه كلان‌ شهري تهران

The Spatial Policies to Realize the Potentials of Economic Synergy in Tehran Metropolitan Region

سياست هاي هم‌ افزايي اقتصادي به دنبال بهره گيري مطلوب از قابليت هاي اقتصادي با مبنا قرار دادن اقتصاد فضا و كمك به ايجاد سيستم بهينه از نظام هاي شهري و ساختار توليد جهت دستيابي به انسجام كاركردي با محوريت دانش و نوآوري است. بررسي اين مفهوم در عمده سياست گذاري ها مغفول مانده است. از اين رو، پژوهش حاضر با انتخاب منطقه كلان ‌شهري تهران كه قلب اقتصادي كشور است، به دنبال تبيين هم ‌افزايي اقتصادي و تدقيق سياست هاي فضايي آن است. روش اين پژوهش، تركيبي (آميخته) است. در بخش كمي شاخص هاي هم افزايي اقتصادي براساس داده هاي پانزده هزار كارگاه صنعتي و مكان ‌يابي آن‌ها، روابط كالايي و پيوندها جرياني، محاسبه شد. در بخش كيفي، سياست هاي هم‌ افزايي اقتصادي با رويكرد پويايي هاي سيستم با استفاده از نظر كارشناسي و تحليل شاخص هاي پژوهش تبيين گرديد. نتايج پژوهش نشان مي دهد كه منطقه كلان ‌شهري تهران به سمت تخصصي شدن و از نظر تمركز بنگاه هاي اقتصادي گرايش به واگرايي دارد. همچنين بنگاه هاي اقتصادي گرايش به سمت انباشت فضايي و خوشه اي شدن دارند. شكل گيري مراكز كوچك كاركردي، از قابليت هاي هم ‌افزايي اقتصادي مي باشد. همچنين وجود صنايع بالادستي با قدرت ايجاد پيوندهاي پسين و پيشين و زنجيره هاي ارزش، از ديگر قابليت هاي منطقه است. هرچند به كارگيري سياست هاي بالا به پايين و كمبود ظرفيت و ضخامت نهادي، عامل مؤثري در عدم تحقق سياست ها بوده است. در نهايت مي توان بيان داشت كه مزيت هاي گوناگون، انباشتگي و تنوع كاركردي، از قابليت هاي منطقه جهت هم‌افزايي فضايي- اقتصادي و ايجاد مراكز تخصصي، خوشه اي و حمايت از كنش متقابل شبكه اي ميان مراكز شهري در سطح كلان و ميان بنگاه هاي توليدي در سطح خرد، از سياست هاي اصلي ايجاد هم ‌افزايي اقتصادي است.

Economic synergy policies seek to make optimal use of economic potential by basing the economy of space and helping to create an optimal system of urban systems and production structure to achieve functional coherence with a focus on knowledge and innovation. Examining this concept has been neglected in most policies. Therefore, the present study seeks to explain economic synergy and refine its spatial policies by selecting the metropolitan area of Tehran, which is the economic heart of the country. In the qualitative part, economic synergy policies were explained with the approach of system dynamics using expert opinion and analysis of research indicators. The results show that the metropolitan area of Tehran tends to become specialized and divergent in terms of the concentration of economic enterprises. Businesses also tend to spatial accumulation and clustering. The formation of small functional centers is one of the capabilities of economic synergy. Also, the existence of upstream industries with the power of creating back and forth links and value chains, is another capability of the region. However, the use of top-down policies and the lack of institutional capacity and thickness have been an effective factor in the non-implementation of policies. Finally, it can be stated that the various advantages, accumulation and functional diversity of the region's capabilities for spatial-economic synergy and the creation of specialized centers, clusters and support for network interaction between urban centers at the macro level an‎d among the manufacturing enterprises at the micro level, one of the main policies is to create economic synergy.