تغيير مكاني و زماني تراز ‌ايست آبي زيرزميني در آبخوان دشت مشگين، استان اردبيل

اين پژوهش با هدف آگاهي از تغيير زماني و مكاني تراز آب زيرزميني در آبخوان دشت مشگين در استان اردبيل بر پايه‌ي تحليل‌‌هاي آمار فضايي و وايازي (رگرسيون) زماني و با داده‌‌هاي ژرفاي آب زيرزميني در مقياس سالانه در 20 چاه نمونه در دهه‌ي 1395-1386 انجام شد. براي دست‌يابي به روش بهينه‌ي پهنه‌بنديِ تغييرهاي مكاني تراز آب زيرزميني از مقايسه‌ي روش‌هاي گوناگون درون‌يابي مانند تابع‌هاي شعاعي پايه، وزن‌دهي معكوس فاصله و كريجينگ بر پايه‌ي اعتبارسنجي متقاطع بهره‌گيري شد. رابطه‌هاي وايازي ميان تراز آب زيرزميني و سال‌‌هاي بررسي، براي شناخت شيوه‌ي افزايش و كاهش مجموعه‌ي زماني داده‌‌ها برازش داده شدند. نتيجه‌ي مقايسه‌ي روش‌‌هاي درون‌يابي بر پايه‌ي اعتبارسنجي متقاطع نشان داد كه ريشه‌ي دوم ميانگين مربع‌هاي خطا به‌دست‌آمده از كاربرد روش‌‌هاي تابع‌هاي شعاعي پايه، وزن‌دهي معكوس فاصله و كريجينگ به‌ترتيب 98.21، 85.22 و 57.22 در 1386، و 45.23، 88.27 و 25.26 در 1395 بود. بنابراين، به‌دليل توان به‌كار برده‌شده بر داده‌هاي پراكنده، و كم بودن جا‌هاي نمونه‌برداري در هر دو سال، خطاي برآورد روش تابع شعاعي پايه كم‌ترين بود، و روش بهينه‌ي برآورد تراز آب زيرزميني در آبخوان دشت مشگين دانسته شد. ميانگين وزني افت در كل آبخوان در اين دهه نُه متر محاسبه شد. افزون بر اين، نقشه‌ي هم‌افت تراز آب زيرزميني نشان‌گر كاهش تراز آب زيرزميني در نيمه‌ي غربي، و افزايش آن در نيمه‌ي شرقي آبخوان بود، كه با عامل‌هاي انساني (برداشت آب از چاه‌ها در زمين‌هاي كشاورزي) مرتبط است. در مجموع به‌نظر مي‌رسد كه دقت و كارآيي روش‌هاي درون‌يابي به ويژگي‌هاي منطقه و داده‌هاي بررسي‌شده بستگي دارد. در آبخوان دشت مشگين، بيش‌تر بودن تخليه از تغذيه در افت‌وخيزهاي سالانه‌ي تراز آب زيرزميني مؤثر بوده است. بنابراين، برقرار كردن توازن ميان الگوي كشت و آبياري، و الگوي تغيير زمانيمكاني تراز آب زيرزميني در طرح‌هاي مديريت آبخوان دشت مشگين ضروري است.