ارزيابي كمي فسفر محلول و زيست توده ميكروبي آزاد شده توسط برخي سويه‌ها از فسفات‌هاي نامحلول به‌منظور انتخاب باكتري هاي كارآمد

سابقه و هدف: اثربخشي كود‌هاي شيميايي فسفري در كشاورزي بسيار پايين و در حدود 255 درصد است. اين امر موجب مصرف بيشتر اين كود‌ها گشته كه افزون بر هزينه‌‌بر بودن، پيامد‌هاي زيانبار زيست‌محيطي را نيز در پي داشته است. بنابراين، ضروري است گزينه‌اي مناسب براي جبران مصرف بخشي از اين كود‌ها معرفي گردد. باكتري‌هاي حل‌كننده‌ي فسفات به‌دليل توانايي در انحلال فسفات‌هاي نامحلول، به‌عنوان گزينهاي اميدوار‌كننده براي كاهش مصرف كودهاي شيميايي فسفري در محيط خاك شناخته شده‌اند. اين باكتري‌ها مي‌توانند بخشي از فسفر حل‌شده را جذب نمايند كه همان فسفر زيست‌توده ميكروبي است. اين فرايند به سيستم‌هاي طبيعي اجازه مي‌دهد بدون استفاده از كودهاي فسفاتي، خود‌پايدار باشند. با توجه به نقش سويههاي باكتريايي توانمند در انحلال فسفات‌هاي نامحلول و اهميت فسفر زيست‌توده‌ي ميكروبي در تأمين بخشي از فسفر گياهان در درازمدت، اين پژوهش با هدف انتخاب سويه‌هاي كارآمد با اندازه‌گيري كمّي فسفر محلول و زيست‌توده ميكروبي پس از مايه‌زني باكتري‌ها در محيط اسپربر داراي منابع مختلف فسفاتي انجام شد.مواد و روش‌ها: اين پژوهش به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي با دو فاكتور و در سه تكرار انجام گرديد. فاكتور اول مايه‌زني با سويه‌ها‌ي باكتري شامل:Tkd/4 flaccumfaciens Curtobacterium،Ggd/4 Pantoea agglomerans و yanoikuyae Rpd/4 Sphingobium، همگي جدا‌سازي‌ شده از معدن فسفات جيرود شمشك، RPY Bacillus pumilus جداسازي‌شده از معدن فسفات اسفوردي يزد، Ps/14 Pseudomonas putida تهيه شده از موسسه‌ي تحقيقات خاك و آب (جداسازي‌شده از خاك مزارع ذرت) و شاهد (داراي منابع فسفات بدون مايه‌زني باكتري‌) و فاكتور دوم شامل سه منبع فسفات: تري‌كلسيم‌فسفات، فيتات كلسيم و خاك فسفات بودند. ويژگي‌هاي اندازه‌گيري شده شاملpH ، EC، مقدار فسفر محلول و فسفر زيست‌توده‌ي ميكروبي بود. فسفر حل شده‌ي كل از منبع فسفات (مجموع فسفر محلول و فسفر زيست‌توده‌ي ميكروبي)، نسبت فسفر محلول به فسفر زيست‌توده‌ي ميكروبي و درصد جذب زيستي فسفر نيز محاسبه شدند.يافته‌ها: اثر سويه‌ي باكتري، منبع فسفات و بر‌هم‌كنش آنها بر همه‌ي ويژگي‌ها معني‌دار بود (P ≤0.01). توانايي سويه‌ي Ps/14 در ويژگي فسفر محلول، در هر سه منبع فسفات بيش از ديگر سويه‌ها بود. همه‌ي سويه‌ها از تري كلسيم فسفات نسبت به دو منبع فسفات ديگر، فسفر بيشتري جذب نمودند. فسفر زيست توده‌ي ميكروبي در تيمار‌هاي خاك فسفات مايه‌زني شده با همه‌ي سويه‌ها به‌جزء سويه‌ي Tkd/4 بيش از تيمار‌هاي فيتات كلسيم مايه‌زني شده با آن سويه‌ها بود. كمترين pH (3) و بيشترين EC (dS m^-1 1.53) بهترتيب در تيمارهاي خاك فسفات و تري‌كلسيم‌فسفات مايه‌زني شده با سويه‌ي Ps/14 ديده شد.نتيجه‌گيري: سويه‌هاي مورد مطالعه اثرات متفاوتي بر دو ويژگي مقدار فسفر محلول و فسفر زيست‌توده‌ي ميكروبي از منابع مختلف فسفات داشتند. توانايي سويه‌ي Ps/14 در انحلال فسفر از هر سه منبع فسفات، بيش از ديگر سويه‌ها بود. نتايج نشان داد، لزوماً سويه‌اي كه پتانسيل بيشتري در انحلال فسفر از يك منبع دارد همان پتانسيل را در جذب فسفر از آن منبع ندارد. اين را مي‌توان به ماهيت ماده‌ي حل‌شونده و كارايي ريزموجود حل‌كننده نسبت داد. همچنين نتايج اين پژوهش نشان داد كه مي‌توان فسفر حل‌شده كل را به‌طور قوي‌تري به فسفر محلول نسبت داد تا فسفر زيست توده‌ي ميكروبي. در كل نتايج نشان داد توانايي برخي از باكتري‌هاي مورد مطالعه در هر دو ويژگي فسفر محلول و فسفر زيست توده‌ي ميكروبي، مي‌تواند به‌عنوان گزينه‌اي اميدبخش در كاهش مصرف كودهاي شيميايي فسفري و افزايش اثربخشي آنها مد نظر قرار گيرد.