ارزيابي تناسب اراضي براي كشت گندم در دشت‎هاي آبي ايران

مطالعات براي تناسب اراضي كشور پراكنده بوده و تعداد كمي از آن‎ها به‎طور خاص با تمركز بر تجزيه و تحليل مناسب بودن اراضي براي كشاورزي انجام شده است، اما اغلب مطالعات مزبور به صورت محلي بوده و تاكنون مطالعات جامعي در سطح كشور انجام نشده است. تعيين تناسب اراضي كشاورزي براي توليد محصولات زراعي يكي از ابزارهاي مهم براي بهره‎برداري بهينه از منابع خاك است. براي اين منظور با تجميع، آماده‎سازي و رقومي‎سازي مطالعات خاك‎ و طبقه‎بندي اراضي در سطح كشور و با توجه به تصاوير ماهواره‎اي و نقشه‎هاي كاربري و در نظر گرفتن پهنه‎هاي زراعي اقليمي، واحدهاي خاك در دشت‎هاي آبي در سراسر كشور با هدف تعيين توان اراضي براي كشت آبي گندم مشخص شد. سپس با وارد كردن داده‎هاي اقليمي، خاك، و پستي و بلندي در نرم‎افزار تهيه شده بر پايه روش فائو و پارامتريك ريشه دوم، كليه واحدهاي خاك  واقع در دشتهاي آبي كشور براي كشت گندم آبي مورد ارزيابي تناسب اراضي قرار گرفت. نتايج نشان داد كه 1.4 ميليون هكتار از اراضي مزبور در كلاس مناسب (S1)،2.08 ميليون هكتار داراي كلاس نسبتاً مناسب (S2)، 1.4 ميليون هكتار داراي كلاس تناسب كم (S3)، و 524 هزار هكتار اراضي داراي كلاس نامناسب در حال حاضر (N1) و 503 هزار هكتار از اراضي نامناسب دائمي (N2) مي‎باشند. تجزيه و تحليل آماري داده‎ها نشان داد كه تفكيك كلاس‎هاي تناسب اراضي داراي دقت قابل قبول مي‎باشد. عمده‎ترين ويژگي‎هاي محدودكننده تناسب اراضي ويژگي‎هاي فيزيكي خاك مانند بافت، و نيز شوري و قليائيت، شيب، زهكشي و در برخي مناطق ويژگي‎هاي اقليمي مي‎باشد. با توجه به نقشه جامع تناسب اراضي و به‎كارگيري نتايج به‎دست آمده، با مديريت و بهره‎برداري درست از اراضي زير كشت آبي در سطح كشور، حفظ منابع اراضي به‎ويژه خاك و استفاده پايدار را به دنبال خواهد داشت. ضمناً نتايج فوق، لايه‎ اطلاعاتي مبنايي است كه همراه با داده‎هاي ديگر از جمله آمار اقتصادي براي تدوين الگوي كشت مناسب مورد نياز مي‎باشد.