مقايسۀ رابطۀ عقل جزوي و كلّي از ديدگاه مولانا با تفكّر اوّليه و ثانويه از ديدگاه گابريل مارسل

Comparison of the Relation of Partial and General Intellect from Rumi's Viewpoint to Primary and Secondary reflection from Gabriel Marcel's Viewpoint

توجه به انواع و مراتب عقل، به‌عنوان ابزار شناخت در فلسفه و عرفان از قرن‌ها پيش مطرح بوده است. در اين ميان مولانا نيز بر جايگاه و اهمّيت عقل و تمايز انواع آن تأكيد داشته است. با دقت در مثنوي مي‌توان دريافت كه عقل جزوي و كلّي، شباهت هاي قابل تأمّلي با تفكّر اوّليه و ثانويه‌،كه گابريل مارسل، فيلسوف فرانسوي مطرح كرده است، دارند. مارسل دو سنخ تفكّر را از هم متمايز مي‌كند؛ يكي تفكّر اوّليه كه ناظر به مسائل است و ديگري تفكّر ثانويه كه ناظر به رازهاست. پژوهش حاضر به شيوۀ تحليلي-مقايسه‌اي انجام شده و نتايج به‌دست آمده حاكي از آن است كه مولانا و مارسل از دو دريچۀ متفاوت يعني اولي عرفاني و دومي فلسفي، دريافته‌اند كه حقايق ماورائي را از طريق تجربه و شهود واز طريق مواجهه مي‌توان دريافت كه در نهايت با معرفتي حيرت‌زا كشف مي‌شوند. همچنين تقسيمات دو سنخي براي معرفت، آثار و نتايج اخلاقي دارد كه البته هدف مارسل،كاركردهاي اخلاقي و معنوي آنها مورد نظر بوده، ولي هدف مولانا رسيدن و پيوستن به حقيقت و اصل وجود است و عمل اخلاقي در مسير معرفت به امور ماورائي، وسيله‌اي براي نيل به اين حقيقت است. مولانا و مارسل در اين تقسيم‌بندي‌ها، فلاسفه را به جهت استفاده از ابزار مادي درفهم امور ماورائي، مورد نقد قرار داده‌اند؛ با اين حال در مورد امور ماورائي مولانا معتقد است، مسير طريقت بايد به مدد يك پير واصل طي شود اما چنين مسئله‌اي در تفكر مارسل كه فيلسوف است، مشاهده نمي‌شود.

Attention to the types and levels of intellect as different tools of cognition in philosophy and mysticism has been proposed for centuries. In the meantime, Rumi has emphasized the position and importance of intellect and the distinction of its types. Carefully in Masnavi it can be seen that the partial and general intellect bears a striking resemblance to the primary and secondary reflection proposed by the French philosopher Gabriel Marcel. The present study has been done in a descriptive-comparative manner and the an‎d the results show that Rumi and Marcel, through two different perspectives, the first mystical and the second philosophical, have realized that transcendental truths can be obtained through experience and intuition, and these issues are not solvable issues; They have to be confronted and they are ultimately astonishing. There are also two types of divisions for knowledge, moral effects and results, which of course Marcel's goal is the same moral and spiritual functions, but for Rumi the goal is to reach and join the truth, and moral action in the path of knowledge to the transcendent is a means to achieve this truth. Is. In these divisions, Rumi and Marcel criticize philosophers for their use of material means to understand the transcendental; However, regarding the transcendental affairs, Rumi believes that in the path of the path, one should resort to an old man to reach knowledge; But such a problem is not found in the thought of Marcel, the philosopher.