بررسي ديدگاه صدرالمتألهين در تبيين سازگاري علم الهي و اختيار انسان

A Survey of Sadr al-Mutu`allihin in Explaining the Compatibility of Divine Knowledge and Human Free Will

ديدگاه‌ها در باب رابطه علم پيشين الهي و اختيار انسان، از تنوّع قابل توجّهي برخوردار است و از نفي علم پيشين از خداوند تا نفي اختيار را شامل مي‌شود. غالب فيلسوفان اسلامي، با تبيين‌هاي مختلف، به اثبات سازگاري اين دو اهتمام داشته‌اند. بنابراين مسئله اين پژوهش كشف رويكرد صدرايي درخصوص اين موضوع بر اساس مباني هستي‌شناختي و جهان‌شناختي است، كه پژوهش حاضر با استفاده از روش تحليل و تطبيق و استفاده از داده‌هاي كتابخانهاي انجام گرفته، به بررسي تحليلي آثار صدرالمتألهين در اين موضوع پرداخته است و با مقايسه فقرات مكتوب در اين موضوع، به تطوّر در ديدگاه ملاصدرا تمركز نموده است. يافته‌هاي تحقيق نشان مي‌دهد كه صدرالمتألهين در آثار مختلف و برحسب مباني هستي‌شناختي و انسان‌شناختي، به سه رويكرد متفاوت در تبيين سازگاري اختيار انسان و علم پيشين الهي دلالت نموده است. رأي نهايي صدرالمتألهين، مطابق با نگرش نهايي او در مبحث وحدت شخصي وجود و تجلي‌انگاري در باب عوالم خَلقي است.

Views on the relationship between divine foreknowledge and human free will have considerable diversity, ranging from the negation of prior knowledge from God to the negation of free will. Most Islamic philosophers, with different explanations, have tried to prove the compatibility of the two. Therefore, the purpose of this research is to discover Sadra's approach to this issue based on ontological and cosmological principles. The comparison of written parts on this subject focuses on evolution in Mulla Sadra's view. The research findings show that Sadr al-Mut`allihin in different works and in terms of ontological and anthropological principles, has taken three different approaches in explaining the compatibility of human free will and Divine foreknowledge. The final opinion of Sadr al-Mut'allihin is in accordance with his final view on the issue of personal unity of existence and manifestation of the worlds. Keywords: Divine foreknowledge, will, Sadr al-Mut'allihin, Knowledge Correspondence to the Object, Manifestation.