بازنمائي محتواي كيفيت‌هاي محيطي ميادين قاجاري شهر تهران

كيفيت‌‌هاي محيطي ميدان‌‌هاي قاجاري تهران و مكان‌‌هاي همگاني

تغييرات نامطلوب معنايي، موثر از مولفه‌‌هاي مكان‌‌هاي همگاني، از مشكلات شهرهاي ايراني در حدود يك قرن گذشته است. مكان‌‌هايي چون ميادين‌‌ شهري كه مفاهيم ريخت‌‌شناسي و كاركردي آن با معناهاي خاصي چون اجتماع‌‌پذيري، پياده‌‌مداري و دعوت‌‌كنندگي مترادف بود، به اجتماع‌‌گريزي، سواره‌‌مداري و تضاد با دعوت‌‌كنندگي سوق پيدا كرد. بررسي ادبيات جهاني نشان مي‌‌دهد كه علي‌رغم بهم‌‌ريختگي هنجارهاي كيفيت‌‌هاي محيطي قلمروهاي همگاني، در جريان مدرنيته غالب مكان‌‌هاي همگاني سطح جهاني در عصر فرامدرنيته از پاسخ‌دهندگي سازگار با هنجارهاي معاصر برخوردار شدند. اما اين تبديل و تبدّل سازنده در ايران اتفاق نيافتاده است. پرسش اين است كه، كيفيت‌‌هاي محيطي قلمروهاي همگاني شهر ايراني چه بوده‌‌اند كه اكنون بسياري از طراحان نسبت به نبود آن واكنش نشان مي‌‌دهند؟ به طور خاص كيفيت زندگي ميادين تهران قاجاري، چگونه بوده‌‌اند؟ پرسش اول دست‌مايه نظري و هدف كلان پژوهش است. پرسش دوم، از طريق ميدان‌‌پژوهي هدف پژوهش را عملياتي مي‌‌كند. با انتخاب ميدان به مثابه يكي از مهم‌‌ترين قلمروهاي همگاني و موردپژوهي، ميادين قاجاري به مثابه راهبرد پژوهش، محتواي كيفيت ‌‌محيطي فضاهاي همگاني عصر قاجاري را در شهر تهران بازنمون مي‌‌كنند. در اين راستا روش آميخته در مدار شيوه مطالعات اسنادي براي رسيدن به هدف پژوهش برگرفته شد. شيوه غالب پژوهش كيفي تلقي مي‌‌شود؛ هر چند بعضاً به شيوه‌‌هاي كمي نيز استناد شد. پژوهشگران بر پايه نقشه تهران كه به وسيله عبدالغفار و موسيو كرشيش ترسيم شده است ميادين مهم عصر قاجاريه را، با توجه به معاني مترتب بر آن‌‌ها، بازنمائي مي‌‌نمايد. لازم به ذكر است كه در اين گفتار كيفيت‌‌هاي محيطي در ادبيات طراحي‌‌شهري معادل مفاهيم معنايي هستند كه به به واسطه ابعاد (مؤلفه/ نمايانگر) شناخته مي‌‌شوند. شرح، تعبير و تفسير نويسندگان مختلف از ويژگي‌‌هاي ميادين مهمي چون توپخانه، مشق و بهارستان از اسناد كتابخانه‌‌اي بازكاوي شده و مفهوم آن‌‌ها بازنويسي مي‌‌شوند. اين بازكاوي و بازنويسي معلوم داشته است كه تفاوت زيادي نه تنها در ريخت (فرم) و كاركرد ميادين قاجاري حاصل شده است، بلكه بار معنايي آ‌‌ن‌‌ها نيز دچار تغييرات اساسي شده‌اند.

The non-responsive change of public places’ environmental qualities is one of the main problems of Iranian cities. Urban squares in Iranian cities were known as people friendly & beautified spaces which shaped through their place factors such as form and functions. Their environmental qualities including sociability, attractiveness, walkability, robustness and security were patronized through various place dimensions. The urbanism literature shows that insipid of contradiction between qualities & quantities of public spaces elements & settings in modern era in global level, it come to a responsive & optimized situation in post-modern & post- post modern era. Indeed, during a transformation period this contradiction have been solved out. But, this type of transformation has not generally occurred in the Iranian cities contexts, regarding this situation two type of questions can be addressed. 1- Why Iranian urban planners, designers & architects, as well as intellectual society have mainly have the nostalgia of past public places development traditions? 2- In specific, what was the environmental characteristics of public squares of Tehran, the capital city of Iran, in Qajar ear, in which their environmental or design qualities have been admired by some researchers and authors. Therefor, this research was aimed to explore two aspects of public squares in the case of Quarried Tehran area. Firstly, to explore to main squares of Qajar period Tehran. Secondly, to explores the main environmental qualities of these public spaces through place dimensions. The findings of this field and case study shows dramatics changes of environmental attribute in public squares of Qajar district of Tehran during about one century. The existing environmental attribute are against past characteristics, resulting non-responsive places specially regarding to people friendly norms.