دلوز و نظريه برنامه‌‌ريزي معاصر: نه دولت و نه آنارشيسم سنتي

Deleuze and Contemporary Planning Theory: Neither State nor Traditional Anarchism

يكي از فلسفه‌‌هايي كه در سال‌‌هاي اخير در قالب نظريه برنامه‌‌ريزي پساساختارگرايي با اقبال برنامه‌‌ريزان شهري مواجه شده است، نظريه برنامه‌‌ريزي دلوزي است. نحوه مواجهه نظريه برنامه‌‌ريزي شهري با فلسفه دلوز را مي‌‌توان در قالب دو الگوي زير طبقه‌‌بندي كرد. در يك ‌‌سوي، برنامه‌‌ريزاني مانند ژان هيلير قرار دارند كه اين فلسفه را بر اساس ديدگاه گام به گام، اصلاح‌‌طلبانه و برنامه‌‌ريزي دولتي پيگيري مي‌‌كنند. در سوي ديگر، برنامه‌‌ريزاني مانند پورسل قرار دارند كه با تأكيد بر جنبه‌‌‌‌هاي آنارشيستي در فلسفه دلوز استدلال مي‌‌كنند كه رويكرد دلوزي قابل كاربرد در چارچوب برنامه‌‌ريزي دولت‌‌محور نيست. نوشتار حاضر استدلال كرد كه آنچه ديدگاه‌‌هاي هيلير و پورسل را درباره به كارگيري فلسفه دلوز در نظريه برنامه‌‌ريزي شهري ناكافي نشان مي‌‌دهد، عدم توجه آن‌‌ها به نظريه شناخت دلوز و مفاهيم كنش و ميل در فلسفه او است. اگر چه دلوز شبكه گسترده‌‌اي از مفاهيم را براي تحليل مناسبات اجتماعي سرمايه‌‌داري ارائه مي‌‌كند كه مي‌‌توانند براي تحليل اين مناسبات مفيد باشد، اما اگر نظريه‌‌ برنامه‌‌ريزي را نظريه‌‌اي بدانيم كه الزاماً با كنش مرتبط است و صرفاً به تحليل محدود نمي‌‌شود، در آن صورت نقطه اتكاء يك نظريه برنامه‌‌ريزي دلوزي بايد مفهوم ميل و سياست ميل باشد. سياست ميل، بر خلاف ديدگاه هيلير، هرگز اصلاح‌‌طلبانه، دولتي و تدريجي نيست، بلكه ميل نيرويي انقلابي و انفجاري است. هم‌‌چنين سياست ميل، بر خلاف نظر پورسل، هرگز به ‌‌سوي توليد سوژه‌‌هاي باثبات و عقلاني جهت‌‌گيري نمي‌‌شود تا سپس يك نظم اجتماعي و خانوادگي مبتني بر تعاون را با اتكاء به اين سوژه‌‌ها مستقر كند، بلكه ميل به ‌‌سبب ماهيّت آفرينش‌‌گري خود همواره فرم‌‌هاي اجتماعي را تخريب مي‌‌كند.

Recently, urban planners have been interested to develop a new post-structural Deleuzian framework for planning theory. Generally, planning theory engages with Deleuze's philosophy from two different point of view. In one hand, planners such as Hillier, argue the Deleuzian planning theory with a step-by-step and State-led reformist view while planners such as Purcell, highlight the anarchistic dimension of Deleuze’s philosophy and argue that the Deleuzian planning theory entirely rejects any State-led reformist planning and capitalism axioms. This article aims to argue that Hillier and Purcell, in general, have paid insufficient attention to the three key components (i.e. Knowledge, action, and desire) of Deleuze’s philosophy. It has been argued that although Deleuze’s philosophy provides multiple concepts and metaphors that enable planners to ‘analyze’ capitalism-based social relations, if planning theory is considered as a field that is necessarily related to action and is not confined to knowledge alone, then the concept of desire and the politics of desire must be considered the mainstay of a Deleuzian planning theory. Unlike Hillier’s point of view, the Deleuzian concept of the "politics of desire" is never reformist and reactive, but revolutionary and active. In addition, unlike Purcell’s anarchist point of view, the politics of desire does not aim to produce rationally stable subjects who seek to construct a rational order of community according to mutual aid and agreement. Rather, this kind of politics, by its creative nature, is directed at the deconstruction of social forms and order.