عدم ضرورت علت غائي در پيدايش ممكنات؛ با تأكيد بر ديدگاه استاد فياضي

Non-Necessity of the Ultimate Cause in Origination of Possible Beings With an Emphasis on Master Fayyazi's Views

درباره ضرورت و عدم ضرورت علت غائي، دو ديدگاه مطرح است: ديدگاه نخست آنكه در پيدايش موجودات مادي، وجود هر چهار قسم علت ضرورت دارند و در پيدايش موجودات مجرد، تنها وجود علت فاعلي و غائي، كافي‌اند. ديدگاه دوم ضمن تفكيك بين فاعل آگاه و ناآگاه، تنها وجود علت غائي را در فعل فاعل آگاه ضروري مي‌داند. ولي هر دو ديدگاه قابل نقد هستند و ادله دو ديدگاه نمي‌توانند مدعي آنها را ثابت كنند، بلكه برهان بر عدم ضرورت علت غايي وجود دارد. لذا وجود علت غائي در پيدايش ممكنات ضرورتى ندارد، بلكه در پيدايش موجودات مادي تنها وجود علل مادي، صوري و فاعلي لازم‌اند؛ همان‌گونه كه در پيدايش موجودات مجرد تنها حضور علت فاعلي كافي است. ازآنجاكه جهان‌بيني صحيح مبتنى بر اثبات عليت و معلوليت است، بحث از عليت و معلوليت امر ضروري است. بحث از ضرورت و عدم ضرورت علل و علت غائي نزد معلول، از عوارض بحث اصل عليت است. مقاله حاضر ضمن تبيين دو ديدگاه يادشده و بررسي و نقد ادله طرفين به اين نتيجه مي‌رسد كه ديدگاه سوم يعني عدم ضرورت علت غايي صحيح است. در اين پژوهش از روش توصيفي ـ تحليلي استفاده شده است.

Regarding the necessity or non-necessity of the ultimate cause, there are two views: the first view is that in generation of the material beings, the existence of the four types of causes is necessary; and in generation of immaterial beings, just the existence of agentive and ultimate cause is sufficient. The second view, while distinguishes the aware and unaware agents, just considers the existence of ultimate cause in the action of the aware agent as necessary. Thus, the existence of the ultimate cause is not necessary in generation of possible beings; rather, the existence of material, formal and agentive causes are necessary for generation of material beings, and the presence of the agentive cause is enough in generation of immaterial beings. Since the right worldview is based on proving the cause and effect relationship, it is necessary to discuss the causality. Discussing the necessity and non-necessity of the causes and the ultimate cause for the effect is one of related discussion on causality. The present article explains the two aforementioned views, and investigates and reviews the arguments of the two parties to conclude that the third view, i.e. non-necessity of the ultimate cause, is right. In this study, we have used the descriptive-analytical method.