ارزيابي و سنجش رابطه حس مكان و سرمايه اجتماعي در فضاهاي شهري تهران‌‌، مورد مطالعاتي: محله‌‌هاي سعادت‌‌آباد، نازي‌‌آباد و نارمك

Evaluating the Correlation between the Sense of Place and Social Capital in Urban Spaces of Tehran; Case Study: Saadatabad, Naziabad, and Narmak Neighborhoods

محلات، در پژوهش‌هاي انجام‌شده در زمينه سرمايه اجتماعي، به عنوان فضاي كالبدي شهري مهمي شناسايي شده‌اند كه در آن شبكه‌هاي اجتماعي غيررسمي، فرآيندهاي مهم براي رفاه و كيفيت زندگي را ايجاد مي‌كنند نظريه‌پردازان عقيده دارند كه گرچه سرمايه اجتماعي صريحا داراي بعد فضايي نيست؛ اما، گرايش قوي به حس مكان به ويژه حس محلي دارد. درك رابطه سرمايه اجتماعي با فرض اين كه تعامل اجتماعي در سطح محلي رخ مي‌‌دهد، مبنايي براي انسجام اجتماعي است.لذا، دل‌بستگي عاطفي ساكنان به محله مشاركت مدني را تحريك مي‌‌كند و آگاهي از نقاط قوت و مشكلات آن را تسهيل مي‌‌كند. حس مكان داراي بعدي غيرمادي است و مي‌‌تواند احساس و ادراكي را در فرد ايجاد كند كه بر حضور و سرمايه اجتماعي او تاثير گذارد. پژوهش حاضر با هدف شناسايي رابطه بين حس مكان و مولفه‌‌هاي سرمايه اجتماعي ساكنين شهر تهران انجام شد. در يك طرح توصيفي- هم‌بستگي 300 نفر از ساكنين محله‌‌هاي سعادت‌‌آباد، نازي‌‌آباد و نارمك به روش نمونه‌‌گيري تصادفي ساده انتخاب شدند و به پرسش‌نامه خودتنظيم پاسخ دادند. داده‌ها با استفاده از روش آمار توصيفي و ضريب هم‌بستگي پيرسون مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. نتايج نشان داد كه بين حس مكان و مولفه‌‌هاي سرمايه اجتماعي به طور كلي رابطه مثبت و معني‌‌دار وجود دارد. اما، به تفكيك محله، بين مولفه‌‌ حس مكان و سرمايه اجتماعي در محله سعادت‌‌آباد رابطه‌‌ي معني‌‌داري وجود نداشت و در دو محله نازي‌‌آباد و نارمك رابطه مثبت و معني‌‌دار مشاهده شد. از ميان مولفه‌‌هاي سرمايه اجتماعي، مولفه مشاركت غيررسمي خيريه‌‌اي بيش‌ترين هم‌بستگي با حس مكان را نشان داد. مولفه جريان اطلاعات كم‌ترين رابطه را با حس مكان داشت. ارزيابي اين روابط مي‌‌تواند به متخصصان شهرسازي كمك كند تا زمينه را براي ارائه راهكارهايي جهت بهبود و كارآمدي فضاهاي عمومي شهري و مداخلات براي افزايش سرمايه اجتماعي فراهم كنند.

The studies on social capital have identified the neighborhoods as importan urban physical spaces in which the informal social networks create important processes for welfare. The theoreticians believe that although social capital implicitly has no clear spatial aspect, there is a strong tendency to the sense of place, especially the local sense of place. Understanding the relationship between social capital and the sense of place assuming that social interaction takes place at the local level, is a basis for social cohesion. Therefore, the emotional attachment of the residents to the neighborhood stimulates civic participation and facilitates the awareness of the strengths and weaknesses. The sense of place has a non-physical dimension and can create a sense and perception in the individual that affects his/her social presence and social capital. The current study aimed to identify the correlation between the sense of place and social capital components among the Tehrani citizens. In a descriptive-correlational design, 300 residents in Saadatabad, Naziabad, and Narmak neighborhoods were selected by a simple random sampling method and answered the researcher-made questionnaire. The data were analyzed by the use of descriptive statistics and the Pearson correlation coefficient. The results indicated that generally, there is a positive and significant correlation between the sense of place and social capital components. However, by neighborhood, there was no significant correlation between the sense of place and social capital in the Saadatabad neighborhood, however, a positive and significant correlation was observed in Naziabad and Narmak neighborhoods. Among the components of social capital, informal charitable participation was the most correlated with the sense of place. The information flow component was the least correlated with the sense of place. Assessing these relationships can help urban planners to provide solutions for improving the efficiency and effectiveness of urban public spaces as well as interventions to increase social capital.