آيين سمنوپزي در كاشان و بن‌ مايه‌هاي زرتشتي آن

Samanu-Cooking Ritual in Kashan and its Zoroastrian Origin

حيات فرهنگي جامعۀ ايراني با برگزاري جشن‌ها و آيين‌هاي مختلف پيوند خورده و در طول تاريخ هويت ايراني را شكل داده است. آداب‌ و رسوم اجتماعي، سرمايه‌هاي ارزشمندي از ميراث فرهنگي ناملموس به شمار مي‌‌روند و حامل دلالت‌ها و معاني عميقي هستند. سمنوپزي يكي از اين ميراث‌هاي فرهنگي ناملموس و از آيين‌هاي مهم ايران‌زمين است كه در فرهنگ ايراني جايگاه ويژه‌اي دارد. سمنو خوراكي معروفي است كه از شيرۀ جوانۀ‌ گندم تهيه مي‌‌شود. طعم آن شيرين و به رنگ قهوه‌اي با غلظت زياد است. شيريني سمنو كاملاً طبيعي است. در باورهاي ايرانيان سمنو نمادي از بركت، باروري و توانمندي و از خوراكي‌هاي اصلي سفرۀ نوروزي و سفرۀ نذري است. آيين‌ سمنوپزي در مناطق مختلف ايران بسيار متنوع برگزار مي‌‌شود. طرز تهيه و شيوۀ پخت سمنو، فرايند طولاني و پرزحمتي دارد و به شكل‌هاي گوناگون تهيه مي‌‌شود. در مقالۀ حاضر به روش توصيفي‌تحليلي به برگزاري اين آيين در ميان مردم كاشان پرداخته شده و شيوه و مراحل پخت سمنو تشريح شده است. در نهايت با بررسي روند و آداب اجراي سنت سمنوپزي، كاركردهاي اجتماعي و مذهبي اين مراسم مورد بحث و بررسي قرار گرفته است. نتيجۀ اين پژوهش نشان مي‌دهد كه پخت سمنو سنت ديرپاي مردم كاشان است و در باورهاي آنان حضور پررنگي دارد؛ به‌ طوري كه در جشن نوروز به‌عنوان شگون (خير و بركت) بر سفرۀ نوروزي قرار مي‌‌گيرد و نيز به نيت برآورده شدن حاجات، نذر حضرت فاطمه (س) مي‌‌شود.

The cultural life of Iranian society has been linked to various kinds of celebrations and festivals which have formed Iranian identity throughout the history. Social customs and traditions are intangible assets of cultural heritage, along which carry logical reasons and deep meanings. The ritual of Samanu cooking is one of these intangible cultural legacies, which also has a particular place in Iranian culture. Samanu is one of the famous foods made of germinated wheat and water. Samanu tastes sweet, and its color is dark brown. The taste of it is quite natural. According to Iranian beliefs, Samanu is the symbol of blessing, fertility, and strength; thus, it is one of the main items included in Nowruz Haft-Sin as well as in religious offerings. The cooking ritual of Samanu is held variously in different parts of Iran. Preparing and cooking Samanu is a long and hard process and done in different ways. The present article has explained the way this ritual is held in Kashan through a descriptive-analytical method. By examining the process and traditions of this ritual, the social and religious functions of Samanu have also been discussed. The results of this study have shown that Samanu cooking is an old tradition among the people of Kashan and has had a strong effect on their beliefs so much so that they have placed Samanu as a symbol of blessing in Nowruz Haft-Sin and in their religious offerings to Fatima, The daughter of Prophet Mohammad.