عنوان مقاله :
جمعيت، توسعه و تغييرات اجتماعي
عنوان به زبان ديگر :
Population, Development and Social Changes
پديد آورندگان :
صادقي، رسول دانشگاه تهران، ايران
كليدواژه :
جمعيت , توسعه , تغييرات اجتماعي
چكيده فارسي :
جمعيت، محور و مركز توسعه و تغييرات اجتماعي در جهان معاصر بوده است. تغييرات جمعيتي، تقريباً هر جنبهاي از زندگي ما و جهان پيرامون ما را تحت تأثير قرار داده و اثرات متعددي بر خرده نظامهاي اجتماعي، اقتصادي، و محيطي وارد ساخته و منشأ تحولات چشمگيري در اين حوزهها گرديده است. ايران در قرن چهاردهم هجري شمسي با دگرگوني‌هاي اجتماعي متعددي همراه بوده است؛ به‌طوري‌كه مي‌توان اين قرن را عصر دگرگوني‌هاي اجتماعي قلمداد كرد. روزگار ما در ابتداي قرن با انتهاي آن بسيار متفاوت است، و جمعيت يكي از مهمترين اجزاي اين تفاوت بوده است. آينده نيز قطعاً متفاوت خواهد بود، تاحدي به‌دليل تغييرات جمعيتي كه اكنون صورت مي‌گيرد. در واقع، تغييرات جمعيتي و هر آنچه با آن مرتبط است، همگي امروزي را ساخته‌اند كه در مقايسه با گذشته به‌نظر بيگانه مي‌آيد و آينده‌اي را مي‌سازند كه با امروز غريبه خواهد بود. در نيم قرن گذشته اكثر جمعيت در مناطق روستايي، و امروزه اغلب در مناطق شهري ساكن هستند، در گذشته اغلب جمعيت بي‌سواد، و حال اغلب باسواد هستند، در گذشته مردم در خانوارهاي پرجمعيت زندگي مي‌كردند و امروزه در خانوارهاي كم‌جمعيت؛ در چند دهه گذشته از انفجار جمعيت و جواني جمعيت صحبت مي‌شد و حال آن‌كه امروزه از كاهش جمعيت و سالمندي جمعيت صحبت مي‌شود.
تنها نكته ثابت در مورد جمعيت‌هاي انساني اين است كه هيچ‌گاه ثابت نبوده و همواره پويا و در حال تغيير و تحول مي‌باشند. بنابراين، به جمعيت بايستي نگاهي پويا داشت و متناسب با تغييرات و آيندهنگري آن به اتخاذ سياستها و برنامه‌هاي مطلوب و پويا در راستاي بهره‌‌برداري از فرصتها و مقابله با چالش‌ها پرداخت. فرصتها و چالش‌هاي جمعيتي همواره در حال تحول و شدن دائمي هستند. به بيان ديگر، ماهيت و نوع فرصتها و چالش‌هاي جمعيتي در طول زمان متفاوت است. از اين‌رو، تدوين سياستها و برنامه‌هاي جمعيتي در هر دورهاي مستلزم معين ساختن جهات آسيب‌زا و مسئله‌آفرين روندهاي جمعيتي از يك‌سو، و فرصت‌هاي برآمده از تحولات جمعيتي، از سوي ديگر است. هرچند همه دوره‌‌ها و مراحل گذار جمعيتي مستلزم سياست‌گذاري است، ولي شايد سياست‌گذاري در هيچ دورهاي به اندازه سال‌هاي اخير، حساس، لازم و در صورت موفقيت، مؤثر نباشد. در اين راستا، باتوجه به مسائل نوظهور جمعيتي، روندهاي اخير و آينده جمعيت كشور، جمهوري اسلامي ايران اقدام به بازنگري سياست‌هاي جمعيتي كرد و در 30 ارديبهشت 1393 سياست‌هاي كلي جمعيت توسط مقام معظم رهبري ابلاغ شد. اين سياستها كه در 14 بند تدوين شده است به موضوعات و محورهايي نظير افزايش باروري به بالاتر از سطح جانشيني، تسهيل ازدواج و تشكيل خانواده، توانمندي جمعيت در سنين فعاليت، مديريت مهاجرت و جابجايي‌هاي داخلي و بين‌المللي، سالمندي جمعيت و استفاده از ظرفيت و توانمندي سالمندان، ارتقاء سلامت جمعيت و كيفيت زندگي و غيره پرداخته است. از اين‌رو، سياست‌هاي كلي جمعيت، يكي از جامع‌ترين سندهاي سياستي موجود در حوزه جمعيت است كه رويكردي پويا و سيستمي به مسائل و فرصت‌هاي جمعيتي حال حاضر و آينده كشور دارد و ابعاد مختلف اقتصادي، اجتماعي ـ فرهنگي، بهداشتي و محيط زيستي مرتبط با جمعيت را مدنظر داشته است.
با اين‌حال، موفقيت سياستها و برنامه‌ها بستگي به عوامل مختلفي نظير بودجه و برنامه‌هاي اجرايي منسجم و پايدار، ثبات و انسجام سياستي، بهبود وضعيت اقتصادي جامعه، پذيرش اجتماعي، و حمايت از مطالعات و پژوهش‌هاي جمعيتي دارد.
در اين ويژه‌نامه ابعاد و مسائل جمعيتي در ايران در سه حوزه ازدواج، باروري و مهاجرت در قالب شش مقاله علمي شامل «سبك‌هاي همسرگزيني جوانان در بستر آرمان‌گرايي توسعه‌اي»، «تغييرات نسلي و دورهاي ازدواج»، «تمايلات باروري و تعيين‌كننده‌هاي آن»، «احساس امنيت و قصد فرزندآوري»، «مادران و تربيت نسل با تأكيد بردغدغه‌هاي اجتماعي مادران در رابطه با فرزندپروري»، و «تمايل به مهاجرت از ايران»، با استفاده از رويكرد ميان‌رشته‌اي مورد كندوكاو و بررسي قرار گرفته است. در پايان، اميد است اين ويژه‌نامه كه به كوشش علمي برخي از اعضاي هيئت علمي و پژوهشگران جمعيت‌شناسي، ارزيابي دقيق داوران محترم مقالات، و حمايت مدير مسئول و سردبيرمحترم و اعضاي هيئت تحريريه فصلنامه و به علاوه تلاش و پيگيري مجدانه سركار خانم مهناز شاه‌علي‌زاده، مدير اجرايي فصلنامه، فراهم آمده است، براي محققان و سياست‌گذاران مفيد واقع شود.
چكيده لاتين :
فاقد چكيده لاتين
عنوان نشريه :
مطالعات ميان رشته اي در علوم انساني
