چگونگي تأثير پذيري تزيينات معماري اسلامي ايران از مفاهيم تشبيه و تنزيه در قرون سوم و چهارم

How Iranian Islamic architectural ornaments are influenced by the concepts of simile and purification in the third and fourth centuries

باورها و اعتقادات عامل اساسي در صورت بخشي به معماري به شمار مي‌رود. تشبيه و تنزيه يكي از پيچيده‌ترين آموزه‌هاي كلامي است كه از ديرباز متفكران اسلامي را به خود مشغول كرده است. تزيينات معماري از سويي ذهن بيننده را به زيبايي صوري و ظاهري نقش‌ها و نگارها، فرامي‌خواند و از سويي ديگر ديدگاه بيننده را به قلمرو و راز و رمزهاي فرهنگي و ديني پوشيده در مفاهيم نقش‌ها مي‌گشودند. روش تحقيق در اين پژوهش كيفي است و كوشش مي‌شود كه با استفاده از روش توصيفي، تحليلي – تطبيقي مبتني بر مطالعات كتابخانه‌اي از جمله جمع‌آوري و جمع‌بندي اسناد و اطلاعات در مرحله توصيفي و در قسمت تحليل با استفاده از شيوه‌هاي مطالعه تحليلي و تطبيقي داده‌ها به حصول نتيجه برسد. يافته­ هاي پژوهش حاكي از اين است معماري اسلامي ايران در ادوار تاريخي گوناگون، به تشبيه و تنزيه نزديك شده يا از آن فاصله گرفته است. معماران با استفاده از عناصر انتزاعي و ايجاد بافت‌هاي گوناگون هندسي و نقوش اسليمي و به كمك رنگ و ايجاد ابداع و تنوع در ساختار كلي ضمن برخورداري از زيبايي‌هاي مادي، فضايي رها از زمان و مكان ابدي خلق كرده‌اند. اهداف پژوهش: 1.بررسي نمود صفت تشبيه به‌صورت اين‌جهاني موضوع و نمود صفت تنزيه به‌صورت آن جهاني (مينوي). 2.بررسي تنزيه و تشبيه در بناهاي قرن سوم تا ششم هجري. سؤالات پژوهش: 1.تشبيه و تنزيه چگونه در تزيينات معماري نمود پيدا مي‌كنند؟ 2.تزئينات معماري بناهاي قرن سوم تا ششم هجري اسلامي به چه ميزان تحت تأثير تشبيه و تنزيه قرار گرفته‌اند؟

Beliefs are a key factor in building architecture. Comparison and purification is one of the most complex theological teachings that has long preoccupied Islamic thinkers. Architectural decorations, on the one hand, summon the viewer's mind to the formal and visual beauty of the roles and paintings, and on the other hand, open the viewer's view to the realm of cultural and religious secrets and mysteries hidden in the concepts of roles. In various historical periods, Iranian Islamic architecture has approached or distanced itself from simile and purification. In the metaphorical work of art, one can get the synonym of this world, the subject and the artistic form, and purification is used for works that deal with the miniature forms of beings more than the forms of this world and the material beings. Also, architects can create a space free from eternal time and space by using abstract elements and creating various geometric textures and Islamic motifs with the help of color and creating innovation and diversity in the overall structure while enjoying material beauties. The results of this study prove that Iranian Muslim architects, while taking into account the considerations of the religion of Islam regarding the aversion to the embodiment of living beings, have taken measures to convey the meanings of simile and purification through decorations.