عنوان مقاله :
بازانديشي روايت طبري از جنبش زنگيان؛ روايت شناسي نبرد صاحب الزنج و الموفق بالله عباسي
عنوان به زبان ديگر :
Rethinking Tabari's Narration of Zangian Movement: Narratology of the Battle of Sahib al-Zanj and al-Muwaffaq Billah Abbasi
پديد آورندگان :
موسوي سياني، سعيد دانشگاه شهيد چمران اهواز - گروه تاريخ، اهواز، ايران
كليدواژه :
جنبش زنگيان , صاحب الزنج , الموفق بالله , روايت شناسي , نظم گفتماني , قرن سوم
چكيده فارسي :
نقش بر سازنده‌ي روايت‌هاي تاريخي در صورت‌بندي هويت مسلمانان، مورخان را به طرح‌اندازي ايدئولوژيك از رويدادهاي تاريخ اسلام واداشته است. جنبش زنگيان يكي از اين رويدادها است كه نه‌تنها موضوع روايت‌پردازي ايدئولوژيك مورخان مسلمان قرار گرفت، بلكه به‌منزله عنصري نابهنجار از فضاي گفتماني جهان اسلام طرد شد. نگارنده با عنايت به آسيبي كه اين طرد كنندگي روايي در فهم ما از ماهيت تاريخ‌نگاري اسلامي دارد، درصدد بازانديشي روايت طبري از جنبش زنگيان برآمد و به طرح اين پرسش پرداخت كه مؤلفه‌ها و چشم‌اندازهاي كلامي طبري چه نقشي در صورت‌بندي روايت او از نبرد صاحب‌الزنج و الموفق‌بالله عباسي داشت؟ روايت‌شناسي و بازشناسي نظم گفتماني قرن سوم راهبرد مقاله جهت پاسخ بدين پرسش است. كاربست روش مزبور ما را بدين‌نتيجه رهنمون مي‌كند كه تضعيف خلافت عباسي، تسلط تركان بر مناسبات قدرت، كشمكش‌هاي مذهبي و اجتماعي و شكل‌گيري حكومت‌هاي گريز از مركز مهم‌ترين مؤلفه‌هاي نظم گفتماني قرن سوم بود كه طبري را ملزم كرد تا با استناد به زاويه‌ديدي سنت‌گرايانه، خلافت عباسي را محور وحدت و بازگشت به گذشته طلايي اسلام معرفي نمايد. بدين‌ترتيب چشم‌انداز سنت‌گرايانه طبري و كاربست تكنيك‌هايي همچون راوي مدخله‌گر، حذف دستاوردهاي زنگيان، برجسته‌سازي دستاوردهاي موفق، توصيف مستقيم و ارزش‌داورانه شخصيت صاحب‌الزنج وشخصيت‌پردازي غيرمستقيم و مثبت از الموفق، زمينه تلقي جنبش زنگيان به‌منزله رويدادي نابهنجار در فضاي گفتماني جهان اسلام را فراهم كرد.
چكيده لاتين :
The constructive role of historical narratives in shaping the identity of Muslims has urged historians to the ideological emplotment of the events of Islamic history. The Zangian movement is one of those events that not only became the subject of ideological narration by Muslim historians, but also was discarded as an abnormal part from the discoursal order of the Islamic world. Considering the damage that this narrative rejection has in our understanding of the nature of Islamic historiography and by using narratology and recognizing the discoursal order of the third century, the author tried to rethink Tabari's account of the Zangian movement and investigated the role Tabari's theological perspectives played in shaping his narrative of the battle of Sahib al-Zanj and Al-Muwaffaq Billah Abbasi. The application of this method led us to the conclusion that the weakness of the Abbasid caliphate, Turkish domination of power relations, religious and social conflicts, and the formation of independent governments were the most important components of the discoursal order that forced Tabari to introduce the Abbasid caliph as the foundation of Muslim unity and the return to its golden past. Thus, Tabari's traditionalist perspective and the application of techniques such as intervening narrator, elimination of Zangian's achievements, highlighting Al-Muwaffaq Billah's achievements, direct and value-judgmental description of Sahib al-Zanj's personality, and indirect and positive characterization of Al-Muwaffaq provided the ground for the consideration of Zangian movement as an abnormal event in the discoursal order of the Islamic world.
عنوان نشريه :
مطالعات تاريخي جنگ
