بررسي انديشه نجات‌ بخشي در ميان فرق حروفيه و نوربخشيه در ايران دوره تيموري

A Discourse Analysis on the Lifesaving Doctrines within Hurufism and Noorbakhshia Movements during the Timurid Empire

بررسي تاريخ اجتماعي و سياسي دوره ميانه، به ويژه از دوره مغول تا عصر صفويه از چند وجه آرمان‌گرايي، موعودگرايي و قهرمان‌گرايي، اهميت به سزايي در صفحه تاريخ اجتماعي و سياسي ايران سده‌هاي ميانه دارد. بدين معني كه جلوه ‌هايي از حيات مردم و اقشار مختلف آن را در تاريخ دوره ميانه به تصوير مي‌كشد. اين نوشتار با اتكاء به منابع و داده‌هاي تاريخي، با بررسي انديشه نجات‌بخشي در ميان دو فرقه حروفيه و نوربخشيه، بخشي از تاريخ اجتماعي ايران دوره تيموري را مورد مداقه قرار مي دهد. فضاي حاكم بر جامعه ايران بعد از يورش مغولان و سپس يورش هاي تيمور و رعب و وحشت حاكم بر جامعه زمينه را براي پيدايش فرقه ها و نحله هايي با شعار نجات بخشي فراهم كرد. اهميت و پيش‌زمينه‌هاي پرورش‌دهنده انديشه‌هاي نجات ‌بخشانه و موعود گرايانه در طول دوره ميانه و حاكميت تيموريان، ميزان اقبال عمومي آن، بازخوردهاي فرهنگي ـ اجتماعي اين رويكرد و در نتيجه ترسيم بخشي از چشم انداز حيات اجتماعي مردم در اين دوره تاريخي، هدف اصلي اين مقاله را در بر خواهد گرفت و كوشش خواهد شد، اين بررسي با تكيه بر داده‌هاي دست ‌اول تاريخ‌نگارانه دوره ميانه و همچنين پژوهش‌هاي انجام گرفته در اين حوزه و به روشي توصيفي و تحليلي به انجام برسد.

nvestigating the social and political status of the middle ages, particularly from the Mongol Conquest to the Safavid dynasty, has a significant importance in the political and social history of Iran with regard to idealism, messianism, and heroism. That is because such investigation illustrates a part of people’s life during the middle ages. Such an approach is a missing link in the historical studies conducted on that age. With the title “A discourse analysis on the lifesaving doctrines of Hurufism and Noorbakhshia”, the current study focuses on the lifesaving doctrines of the two movements based on historical resources and data from a discourse analytic perspective and investigates a part of the social history of the middle ages, particularly the Timurid dynasty. The dominant environment in Iran after the Mongol Conquest as well as the later invasions by Abstract ITamerlane and the fear that dominated the society made the grounds ready for the appearance of a number of lifesaving movements. The importance and pre-conditions for the appearance of lifesaving and messianic notions during the middle ages and the Timurid dynasty, the public interest in such notions, the sociocultural feedback related to them, and consequently, portraying a part of people’s social life in that historical period are among the major goals of the current study. In addition, it would be attempted to base such investigations on first-hand historical data documented at that period in addition to studies conducted in this area and conduct the study in a descriptive and analytical mode.