بررسي نقش نشانه‌هاي شيعي در مراتب حس مكاني اماكن مقدس دوران صفويان نمونه موردي مسجد امام و مسجد شيخ لطف‌الله

A study of the role of Shiite symbols in the spatial sense of the holy places of the Safavid period A case study of Imam Mosque and Sheikh Lotfollah Mosque

در مساجد بازمانده از دورۀ صفويه در شهر اصفهان، اصول معماري به چشم مي­ خورد كه به‌عنوان زيرساخت تصميم‌گيري طراحان اين دوره در طراحي نقوش و تزيينات بوده است. بخشي از اين تزئينات ارتباط مستقيمي با مفاهيم شيعي دارد لذا بررسي آن مي­ توان سهمي در شناخت ماهيت معماري اين دوره داشته باشد. روش اين پژوهش توصيفي و تحليلي و با رويكرد كمي و كيفي است. تركيبي از نوع لانه به لانه كيفي در كمي است كه در مرحله كيفي از دو تكنيك مجزا براي شناخت و ارتباط­ دهي استفاده مي‌شود كه شامل دلفي و كدگزاري است. در بخش كمي با آزمون‌هاي آماري استنباطي است. كاربران فضاي در اين مساجد مي­ باشند كه به علت عدم داشتن اطلاعات دقيق با استفاده از جدول مورگان محاسبه‌شده كه تعداد 384 نفر براي انتخاب بيشترين تعداد برگزيده مي‌شود. نتايج مصاحبه با آن متخصصين با نرم‌افزار ATLASTI مورد تحليل قرار گرفت و در بخش كمي با آزمون‌هاي آماري استنباطي و با استفاده از نرم‌افزار SPSS سهم عاملي هر يك از نشانه‌ها مورد بررسي قرار گرفت. يافته­هاي تحقيق نشان مي­دهد بيشترين سهم عاملي مربوط به شكل­ دهي به فضاهاي بزرگ و كوچك كه شامل محراب، حوض‌خانه، شبستان، صحن مسجد، گنبد مي­شوند، با مقدار (1,000) است و كمترين سهم عاملي مربوط به مصالح معماري با مقدار (0.523) است. آرايش فضاها در مساجد در دوره صفوي به­ خصوص مساجد شيخ لطف‌الله و امام، موجب شده كه انگاره­اي فضايي آرام و زيبا شكل گيرد و تركيبي پرمايه و شگفت­انگيز ابداع شود. اهداف پژوهش: بررسي و تحليل انواع نشانه‌هاي شيعي در مسجد شيخ لطف­الله و امام اصفهان. بررسي نقش نشانه­هاي شيعي بر طيف‌هاي گوناگون حس مكان در مسجد شيخ لطف­الله و امام اصفهان. سؤالات پژوهش: نشانه ­هاي شيعي در در مسجد شيخ لطف­الله و امام اصفهان كدام­ اند؟ كدام‌يك از نمادهاي شيعي در هر يك از مراتب حس مكاني داراي تأثير بيشتري مي‌باشند؟

In organizing the mosques of the Safavid period in Isfahan, one can find principles that have been the decision-making infrastructure of the designers of this period for designing designs and decorations. It is a combination of nest-to-nest quality in quantity, which in the qualitative stage uses two separate techniques for identification and communication, which include Delphi and coding, and in the quantitative part with inferential statistical tests. There are space users in these mosques, which due to lack of accurate information has been calculated using Morgan table, which 384 people are selected to select the highest number. The results of interviews with those experts were analyzed with ATLASTI software and in a quantitative part with inferential statistical tests and using SPSS software, the factor share of each symptom was examined. Findings show that the highest factor share is related to the formation of large and small spaces, which include the altar, basin, nave, courtyard of the mosque, dome, with a value of (1,000) and the lowest factor share. To architectural materials with a value of (0.523). The arrangement of spaces in mosques in the Safavid period, especially the mosques of Sheikh Lotfollah and Imam, has caused the idea of ​​a calm and beautiful space to be formed and a rich and wonderful combination has been invented.