گونه‌شناسي گفتمان‌هاي عاشورا و سير تحول آن‌ها بر پايۀ منابع حديثي ـ تاريخي شيعه

Typology of Ashura Discourses and Their Evolution, Based on Shiite Historical-Narrative Sources

نهضت عاشورا يكي از حوادث سرنوشت‌ساز تاريخ صدر اسلام است كه گفتمان كاوي متون مربوط به آن، مي‌تواند مفاهيم كليدي و محوري مكتب امامت را به جامعه بنماياند. در اين پژوهش تلاش شده به بررسي تاريخي گفتمان‌هاي باز توليدشده از حادثه عاشورا در ده قرن نخست هجري پرداخته شود و بررسي گردد كه مؤلفان كتاب‌هاي تاريخي و حديثي پسين، عامدانه يا ناخودآگاه، كدام نقل را برگزيده و در آثار خود منعكس كرده‌اند؟ ضرورت اين پژوهش بدين خاطر است كه مخاطب را با فضاي فكري حاكم بر جامعۀ آن روز و نيازها تا حدودي آشنا مي‌كند. نتايج حاصل از بررسي‌ها نشان داد پنج گفتمان عمده، در شمار گفتمان‌هاي توليد شده در جريان نهضت عاشورا هستند كه مؤلفان كتب تاريخي هر يك به فراخور شرايط، به بازتوليد آن اقدام نموده‌اند. بيشترين گفتماني كه در ده قرن نخست مورد توجه بوده، گفتمان «دفاع از شخصيت حسين(ع) و قداست حركت او» است. اين گفتمان در وهلۀ نخست با بيان حسب و نسب امام و ظهور عبارت «ابن بنت النبي»، در مرتبۀ بعد با بيان انگيزۀ ايشان كه تنها ياري دين خدا و پيامبر(ص) بوده و در مرتبۀ آخر با بيان فضائل، سعي دارد حقانيت امام را اثبات نموده و قداست اين حركت را تبيين نمايد. از ديگر گفتمان‌هاي مهم اين دوره مي‌توان به گفتمان «تشخيص مسير با محوريت انگارۀ دنيا» و گفتمان «آزادگي و عزت خواهي» اشاره كرد كه به‌طور مستمر و با استناد به نقل‌هاي مشهور در اين دوره بازتاب قابل توجهي داشته‌اند.

The Ashura movement is one of the fateful events in the history of early Islam, which the discourse of textual analysis is related to, it can be the key and central point of the school of Imamate to the society. In this research, the historical review of the discourses reproduced from the Ashura incident in the first ten centuries of Hijri is discussed, and it is investigated which narrative the authors of later historical and hadith books, deliberately or unconsciously, chose and reflected in their works? The necessity of this research is because it familiarizes the audience with the intellectual atmosphere governing the society of that day and the needs to some extent. The results of the investigations showed that five major discourses are among the discourses produced during the Ashura movement, which the authors of each historical book have reproduced according to the circumstances. The necessity of this research is because it familiarizes the audience with the intellectual atmosphere governing the society of that day and the needs to some extent. The results of the investigations showed that five major discourses are among the discourses produced during the Ashura movement, which the authors of each historical book have reproduced according to the circumstances. Among the other important discourses of this period, we can mention the discourse "Identifying the path centered on the image of the world" and the discourse "Freedom and Dignity", which have had a significant impact continuously and citing famous quotes in this period.