واكاوي مؤلفه هاي اثربخشي بيروني يادگيري الكترونيكي به‌نظور ارائه چارچوبي براي ايجاد تحول كيفي در نظام آموزش عالي

پيشينه و اهداف: بهبود و سطح كيفيت و اثربخشي آموزش هاي الكترونيكي در دانشگاه‌ها، مستلزم بررسي و شناخت عوامل دروني و بيروني مؤثر بر آن است. به اين منظور مدل‌ها و چارچوب‌هايي براي ارزيابي اثربخشي نظام يادگيري الكترونيكي ايجاد شده است. با اين حال تنوع ابعاد نظام اثربخشي در ادبيات پژوهشي و تعدد مدل‌ها، نه تنها بر خلأ نظري در اين حوزه دلالت دارد؛ حوزه عملياتي و فني اين موضوع را نيز با چالش روبرو ساخته است. هدف از اين پژوهش كيفي، بررسي و واكاوي مؤلفه‌هاي اثربخشي بيروني يادگيري الكترونيك به‌منظور ايجاد تحول كيفي در آموزش نظام دانشگاهي است.روش‌ها‌: در اين پژوهش تلاش شد تا به شناسايي مؤلفه‌هاي ارزيابي اثربخشي بيروني دوره‌هاي الكترونيكي دانشگاهي با رويكرد  مطالعه كيفي پرداخته شود. روش پژوهش، كيفي و به‌طور ويژه «مطالعه موردي كيفي» است. در اين راستا، مشاركت‌كنندگان بالقوه‌  اين پژوهش شامل تمامي اعضاي هيأت علمي دانشكده‌هاي مجازي دانشگاه‌هاي شيراز، پيام ‌نور و مدرسين آموزش‌هاي مجازي دانشگاه علامه طباطبايي و تعدادي از متخصصين و توليدكنندگان محتوا و طراحان آموزش بودند، كه با استفاده از روش نمونه‌گيري هدفمند از نوع معيار (تخصص و تجربه) و با لحاظ اشباع داده‌ها انتخاب شدند و در همين راستا متناسب با هدف مذكور، با 25 نفر از خبرگان اين حوزه مصاحبه‌هايي صورت گرفت. سپس داده‌هاي به‌دست آمده، از طريق فن تحليل مضمون مورد تحليل قرار گرفت.يافته‌ها: به‌منظور رسيدن به اين مهم، پژوهشگر با مطالعه روي مدل‌هايي از يادگيري تركيبي و اكتشافي مرتبط و انجام مصاحبه با فعالان و اساتيد خبره اين حوزه و تحليل داده هاي استخراج شده حاصل از اين مصاحبه‌ها ، بررسي اسناد، مباني نظري و سوابق پژوهشي آموزش الكترونيك در دانشگاه‌هاي كشورهاي پيشرفته و ايران، تأثير مؤلفه‌هاي ارزيابي اثربخشي بيروني بر آموزش الكترونيكي را به‌عنوان يك مضمون سازمان‌دهنده، شامل 12 مضمون پايه با عناوين زير در اين نظام يادگيري، امري مهم و ضروري برشمرده است: اقتصادي كردن و افزايش بهره‌وري؛ پويايي و انعطاف‌پذيري نسبت به  تحولات و فناوري‌هاي نوين آموزشي؛ فرهنگ‌سازي آموزش الكترونيكي سازماني؛ رقابت‌پذيري توليدات، تربيت و به‌كارگيري نيروي انساني مختص يادگيري الكترونيكي؛ تشخيص و پاسخ‌گويي به نيازهاي محيطي؛ يادگيري مادام‌العمر؛ تحقق الگوهاي شايستگي؛ تحقق اهداف و تعالي سازمان بهره بردار؛ ارتقاي توانمندي‌هاي حرفه‌اي در محيط كار؛ تقويت آموزش‌هاي فني‌وحرفه‌اي؛ موفقيت؛ تاثيرگذاري و رقابت‌پذيري  فراگيران. اعتبار نتايج با استفاده از روش همسوسازي داده‌ها، اعتبارپذيري، اعتمادپذيري و اتكاپذيري داده‌هاي پژوهش بررسي شد. در گام بعدي محقق با استفاده از شاخص روايي محتوايي (CVI) به تعيين مناسبت و ضرورت مضامين و مضمون سازمان‌دهنده استخراج شده پرداخت. به‌منظور اعتباريابي چارچوب حاصله از روش معيار مقبوليت و باورپذري استفاده شد. براي تعيين معيار مقبوليت چارچوب ارائه شده چهار شاخص تطبيق، قابليت فهم، قابليت تعميم و كنترل مورد استفاده قرار گرفت. قطعاً شناخت اين مؤلفه‌ها مي‌تواند در ارزيابي شايسته اثربخشي جامع دوره‌هاي يادگيري الكترونيكي ضروري و  اطمينان‌بخش باشد.نتيجه‌گيري: در جمع‌بندي و نتيجه‌گيري از يافته‌اي پژوهش مي‌توان گفت اين پژوهش نشان داد كه ارزيابي اثربخشي آموزش الكترونيكي يك چرخه جامع است كه تنها محدود به ارزيابي اثربخشي آنچه كه در درون نظام آموزش الكترونيكي صورت مي‌گيرد، نمي‌شود؛ بلكه بايد ديد آيا نظام آموزش الكترونيكي توانسته است به نيازهاي جامعه نيز پاسخ دهد و رسالت و مأموريتي كه براي سازمان در نظر گرفته شده است را به خوبي محقق كند يا خير. در اين پژوهش 12 مؤلفه جهت شناسايي و ارزيابي اثربخشي بيروني نظام آموزش الكترونيكي دانشگاهي كشف شد كه بررسي و ارزيابي هريك از اين مؤلفه‌ها مي‌تواند بيانگر ابعاد مختلف اثربخشي بيروني آموزش الكترونيكي باشد. همچنين رابطه تعاملي بين سطح بيروني و دروني اثربخشي يادگيري الكترونيكي و تأثير متقابل آن دو سطح بررسي و تحليل شد. محدوديت‌هاي پژوهش حاضر اين بود كه يافته‌ها به‌صورت ميداني و در صحنه عملياتي گردآوري نشده است و ديگر آنكه نمونه‌هاي مشابه جامعي وجود نداشته كه مورد مقايسه و بررسي بيشتر قرار گيرد.