تحليل موضوع و كاركرد اشعار ميان‌متني در متون ادبيات ‌عامه با تكيه بر داستان‌هاي محبوب‌القلوب ميرزا برخوردار فراهي

محبوب‌القلوب تأليف ميرزا برخوردار بن محمود تركمان فراهي از آثار داستاني عاميانۀ عصر صفويست. شامل داستان‌هاي اخلاقي، اجتماعي، اندرزي، آموزنده، عاشقانه و از نظر ساختار روايي مانند كليله و دمنه حكايت ‌در ‌حكايت است. در اين مقاله اين اثر با توجه به اشعاري كه در خلال متن درج و تضمين شده‌اند از لحاظ موضوع و كاركرد آن در نثر داستان بررسي و تحليل گرديده است. روش پژوهش توصيفيتحليلي و بر پايه منابع كتابخانه‌اي است. مجموع اشعار بهكاررفته در متن داستان استخراج گرديده و با توجه به محتواي اشعار و كيفيت ارتباط و پيوستگي آنها با متن داستان بررسي و تحليل شده‌اند. دستاورد پژوهش اينست كه موضوعات اين اشعار با توجه به محتواي داستان به شش دسته طبقه بندي مي‌شود كه بر اساس ميزان كاربرد به ترتيب موضوع اخلاق، توصيف، اندرز و حكمت، عشق، دعا، مدح بيشترين بسامد را دارند. اين آمار بيانگر اينست كه داستانهاي عاميانه اهداف تعليمي و پرورشي دارند و صرفا جنبه سرگرم كنندگي ندارند. به لحاظ كيفيت ارتباط اشعار با متن داستان چهار نقش يا كاركرد استنباط شده است: تأييد، تأكيد، تكميل، توصيف. ابياتي كه نقش تكميل داستان را دارند با 52.23 درصد بالاترين ميزان را به خود اختصاص داده‌اند و در رتبه دوم ابيـات با كاركرد توصيف 20.16 درصـد و ابيـات با كاركرد تأكيد 17.16درصد در رتبة سـوم و ابيات با كاركرد تأييد با 10.46 درصد در مرتبة چهـارم قرار مي‌گيرند. ابياتي نيزكه ضرب‌المثل شده‌اند 24.63درصد از كل ابيات را تشكيل مي‌دهند.