تحرير فارسي تقويم الادويه علايي مغربي و متون موازي آن

The Persian Redaction of ‘Alā’ī Maghribī’s Taqwīm al-’Adwīyah and Its Parallel Texts

رسالۀ نخست مجموعۀ 2743 كتابخانۀ مجلس شوراي اسلامي -كه فهرست‌نگاران آن را اثري از حبيش تفليسي انگاشته‌اند- تحريري فارسي از جدول‌هاي داروشناسي تقويم الادويه علايي مغربي (ح 550ق) است كه محرر علاوه بر افزودن سطري به جدول‌ها براي يادكرد نام‌‌داروهاي هندي، چند مدخل جديد و نكاتي پرشمار به مدخل‌هاي ديگر افزوده‌ است. مقايسۀ افزوده‌ها با منابع داروشناسي دورۀ اسلامي، نشان از آن دارد كه محرر قطعات بسياري را از اختيارات بديعي (تأليف 770ق) بي‌يادكرد مأخذ وام گرفته و از منابعي ديگر نيز بهره برده ‌است. از اين رو و البته با توجه به قدمت نسخه، مي‌توان روزگار احتمالي فعاليت محرر را به نيمۀ دوم سدۀ نُهم تا نيمۀ نخست سدۀ دهم قمري محدود كرد. چنين مي‌نمايد كه دست‌نويس 2231 كتابخانۀ ديوان هند نيز نسخه‌اي ديگر از اين تحرير باشد. پس براي ويراست انتقادي اين تحرير كم‌نسخه، بايد از اصل عربي (در تصحيح بخش‌هاي مترجَم)، منابع مترجم و به‌ويژه اختيارات بديعي (در مطالب افزوده) و شماري از آثار فارسي دربردارندۀ نام‌داروهاي هندي (در تصحيح نام‌هاي هندي) به عنوان متون موازي بهره برد.

The first treatise in codex 2743 of Library of The Parliament of Iran, which cataloguers guess to be a work of the Ḥubayš Tiflīsī, is a Persian redaction of ‘Alā’ī Maghribī’s Taqwīm al-’Adwīyah (ca. 550AH). The redactor had added some entries, numerous points, as well as a row, to mention the Indian names medicaments to the original text. He borrowed many fragments from Hājī Zayn al-‘Aṭṭār al-Šīrāzī's Iḳtiyārāt-e Badī’ī (compiled 780 AH), without any citation, and also used other sources. Therefore, and of course, due to the age of the manuscript, the possible time of the redactor's activity can be limited to the second half of the 9th to the first half of the 10th century AH. It seems that Ms. 2231 of the India Office library is another copy of this redaction. Therefore, in order to critically edit this redaction, due to the paucity and incompleteness of the manuscripts, parallel texts must be used, i.e. the original text in Arabic to edit the translated sections, the redactor’s identified resources (specially Iḳtiyārāt-e Badī’ī) to edit the scattered additions throughout the work, and the wide range of medieval Islam’s pharmacological works in which Indian name of medicaments mentioned in order to edit Indian names.