بررسي راهبردهاي شش ترجمه فارسي در برگردان اَعلام قرآني (مطالعه موردي: سوره بقره)

A Study of strategies used by six Persian translations in translating Quranic proper nouns (A Case Study: Surah Al-Baqarah)

اسامي خاص (اَعلام) يكي از مقولات فرهنگي مهم در هر زباني به‌شمار مي‌رود. اين اهميت در برخي متون، ازجمله قرآن كريم با توجه به ويژگي‌هايي كه دارد، بيشتر احساس مي‌شود، خصوصاً هنگامي كه چنين متوني به زباني ديگر ترجمه مي‌شود. مطالعاتي كه پيش‌تر در حوزه ترجمه اسامي خاص صورت گرفته‌ است، عمدتاً با بررسي بازتاب چنين اسم‌هايي در متون داستاني و رمان در ارتباط بوده‌اند و توجه چندان زيادي به بررسي انعكاس اسامي خاص در ترجمه‌هاي- به‌ويژه فارسي- قرآن نشده است. در پژوهش حاضر كه با روش توصيفي- تحليلي انجام پذيرفته، تلاش شده است تا با محوريت سوره بقره، نحوه بازتاب اَعلام قرآني در شش ترجمه فارسي- ترجمه تفسير طبري، ترجمه قرآن قرن دهم، الهي‌قمشه‌اي، انصاري، رضايي‌اصفهاني و صفوي- بررسي شده و نشان داده شود كه ترجمه‌هاي مزبور در برگردان اين اَعلام چه راهبردهايي را در پيش گرفته‌اند. در اين ارتباط، اسامي خاص را ذيل هفت مجموعه جاي داده‌ايم و با اقتباس از الگوهاي مختلفِ پيش‌تر ارائه‌شده در حوزه ترجمه اسامي خاص، چهارده راهبرد- كه شماري از آنها تركيبي هستند- شناسايي گرديده است. نتايج تحقيق نشان از اين دارد كه سه راهبرد اصلي و اول ترجمه‌هاي شش‌گانه در مواجهه با اسامي خاص عبارتند از: «جايگزيني با اسمي ديگر از زبان مقصد»، «انتقال (بدون تغيير يا با تغييري جزئي)» و «ترجمه».

Proper nouns are one of the most important cultural categories in any language. This importance is felt more in some texts, such as the Holy Quran because of its features, especially when such texts are translated into another language. Previous studies in the field of translation of proper nouns have been mainly related to the reflection of such nouns in fiction and novels, and not much attention has been paid to the reflection of proper names in Quran translations, particularly Persian translations. In the present study, which has been done by descriptive-analytical method, we have tried to study the reflection of Quranic proper nouns (with the focus on Surah al-Baqarah) in six Persian translations: Translation of Tafsir al-Tabari, the 10th century A.H. Translation, Elahi Qomshei, Ansari, Rezaei Esfahani and Safavi, and to show what strategies these translations have used in translating Quranic proper nouns. In this regard, we have placed proper nouns under seven groups, and identified fourteen strategies, which some of them are adapted from previous studies in the field of translating proper nouns, and some of them are a combination of two independent strategies. The research results show that the three main strategies of the six translations in dealing with proper nouns are: "Replacement by a noun from the target language", "Transference (without any change or with a slight change)" and "translation".