بررسي ميزان آب كاربردي و بهره‌وري آب مزارع گندم در استان فارس

Investigation of applied water and water productivity of wheat fields in Fars province

مقدمه: با توجه به كمبود منابع آب در كشور و به تبع آن استان فارس، بهبود مديريت آبياري مزارع گندم مي‌تواند منجر به كاهش مصرف آب و افزايش بهره‌وري آب شود. براي اعمال مديريت مناسب آبياري در مزارع گندم، لازم است اطلاع كافي و دقيقي از وضعيت ميزان مصرف آب و بهره‌وري آب وجود داشته باشد روش­: در يكسال زراعي مطالعه‌اي براي اندازه‌گيري آب آبياري و محاسبه بهره‌وري آب در 30 مزرعه گندم در سه منطقه آب و هوايي مختلف استان فارس انجام شد. براي مقايسه آماري نتايج بدست آمده از آزمون تي استفاده شد. همچنين همبستگي عوامل مختلف باهم، با تعيين ضريب همبستگي مورد بررسي قرار گرفت. يافته­ها: نتايج اين تحقيق، نشان داد كه متوسط مقدار آب آبياري كاربردي در مزارع گندم معادل5340 مترمكعب در هكتار بوده كه 1064 مترمكعب در هكتار از ميانگين نياز آبي در سال آزمايش بيشتر بوده است. از نظر آماري ميزان آب آبياري با نياز آبي بلندمدت تفاوت معني‌دار داشت و در ميزان آب آبياري در سامانه‌هاي مختلف آبياري تفاوت معني‌داري مشاهده نشد. متوسط مقدار بهره‌وري آب آبياري و بهره‌وري آب كل به‌ترتيب 1/25 و 1/04 كيلوگرم بر مترمكعب بدست آمد كه تفاوت ميزان بهره‌وري آب در سامانه‌هاي مختلف آبياري (سطحي، باراني و قطره‌اي) نيز معني‌دار نبود. تفاوت بهره‌وري آب آبياري در منطقه گرم با سرد و منطقه گرم با معتدل در سطح 5 درصد معني‌دار بود. بررسي همبستگي بين عوامل مختلف نشان داد كه عامل سرد بودن منطقه و طول دوره رشد عامل مهمي در توليد محصول و تعداد آبياري‌ها بوده است. نتيجه ­گيري: سامانه­ هاي آبياري نوين در مقايسه با سامانه هاي سنتي آبياري سطحي نتوانسته باعث كاهش آب آبياري مزارع گندم شود. البته نبايستي اين موضوع منجر به زير سوال رفتن اهميت و فايده سامانه­هاي نوين آبياري شود. بلكه علت اصلي، عدم وجود برنامه‌ريزي آبياري در مزارع گندم مي­باشد. برنامه­ ريزي آبياري، بويژه در سال‌هايي كه بارندگي قابل توجهي رخ مي‌دهد، مي‌تواند باعث كاهش آب آبياري و افزايش بهره‌وري آب گردد. عدم اطلاع كشاورزان از پيش‌بيني‌هاي بارندگي مي‌تواند باعث انجام آبياري اضافي و اتلاف آب گردد.

Improving irrigation management of wheat fields can reduce water consumption and increase water productivity in Fars province. In order to apply proper irrigation management in wheat farms, it is necessary to have sufficient and accurate information about the status of water consumption and water productivity. Hence, a study was conducted to measure and calculate water productivity in 30 wheat fields in three different climatic regions of Fars province. T-test was used for statistical comparison of the obtained results. Also, the correlation between different factors was examined by determining the correlation coefficient. The results of this study showed that the average amount of water used in wheat fields was equal to 5340 cubic meters per hectare, which is 1064 cubic meters per hectare more than the average water requirement in the experimental year. The amount of water used was significantly different from the long-term water requirement and there was no significant difference in the amount of water used in different irrigation systems. The average amount of irrigation water productivity and total water productivity were 1.25 and 1.04 kg/m3, respectively, but the difference in water productivity in different irrigation systems (surface, sprinkler and drip) was not significant. The difference between irrigation water productivity in hot and cold regions and hot and temperate regions was significant at 5% level. The study of correlation between different factors showed that the cool air in the region, and the length of the growth period were important factors in crop production and the number of irrigations.