نقد و ارزيابي نظريه «اشتراك معنوي عقود» در حقوق اسلام

Critique and evaluation of the Theory of Spiritual Communio‎n of Contracts in Islamic Law

نظريه اشتراك معنوي بر آن است كه اگر عقدي نتيجه عقد ديگري را دربرداشت، آن عقدِ ديگر، در عالم واقع محقّق مي‌شود ولو اينكه چنين قصدي نداشته باشند. در پژوهش حاضر با روش تحليلي- توصيفي و با استناد به منابع كتابخانه‌اي به تجزيه و تحليل نظريه مذكور پرداخته ايم. نظريه مذكور ميان فقهاي شيعه و اهل سنّت، مخالفان و موافقان جدّي دارد به طوري كه در فقه شيعه، به‌نحو موردي مصاديقي از اين نظريه ديده مي‌شود ولي در فقه اهل سنّت، گستردگي مصاديق اين نظريه زياد است. به‌نظر مي‌رسد باتوجه به اين كه نظريه مذكور از يك طرف، اراده متعاقدين را لحاظ نمي‌كند و همچنين از طرف ديگر، موجب آشفتگي در ميان قراردادها مي‌شود لذا بايد به‌صورت جزئي و مصداقي با اين نظريه برخورد كرد؛ بنابراين اگر در موردي نصّ قانوني وجود داشته باشد، نظريه اعمال مي‌شود و در غير اين صورت، اراده متعاقدين ملاك خواهد بود.

The theory of spiritual communio‎n is that if the contract bear a result of another contract, it is another contract in fact, even though the parties had not considered such intention. In the following research, we analyzed the theory by using descriptive-analytical method and according to the references cited. This theory has a serious disagreement among shia and sunni scholars. The shia scholars have accepted this theory as an instance, but the famous jurists of the sunni scholars have raised this theory as a general theory. According to the view that the theory doesn't considers intention of the parties and also, on the other hand, cause chaos among contracts; It seems necessary to treat it as a sentence and partly (not generally; Therefore, if there are legal texts, then intentions of the parties shall be the criterion.