تحليل گذرايي از گفتمان فردوسي با رويكرد نقش گرايي: شواهدي از گفتار رستم در مواجهه با دو سپاه ايران و توران

Transitivity Analysis of Ferdowsi's Discourse based on Functional Approach: Evidence from Rostam's speech Facing Iran and Turan's Armies

پژوهش پيش رو به مطالعه نظام گذرايي در گفتمان فردوسي در مواجهه رستم با دو سپاه ايران و توران از منظر نقش گرايي نظام مند هاليدي و متسين (Halliday and Matthiessen, 2014) مي پردازد تا نوع فرآيندها، مشاركان و عناصر پيراموني و فراوني آن ها و نيز سبك گفتمان فوق را تعيين كند. در اين راستا، تحليل 195 بند از شاهنامه فردوسي نشان داد كه نوع فرآيندها، مشاركان، عناصر پيراموني و نيز فراواني آن ها در گفتمان فردوسي متفاوت از يكديگر هستند، حال آن كه نوع و فراواني آن ها در گفتار رستم خطاب به سپاه ايران تفاوتي با نوع و فراواني آن ها در گفتار وي در خطاب به سپاه توران ندارد. در اين گفتمان، از هر سه فرآيند اصلي و پيراموني استفاده شده است. فرآيند رابطه اي بيشترين و فرآيند رفتاري كمترين فراواني را دارند. بازنمايي فرآيندهاي مادي و ذهني توسط فرآيند رابطه اي، توجيه گر فراواني غالب اين فرآيند در مقايسه با ساير فرآيندهاست. فرآيند ذهني ادراكي در مقايسه با فرآيندهاي ذهني شناختي، تمنايي و عاطفي فراواني بيشتري دارد. نزديكي ماهيت رفتاري و مشخصه اي فرآيند رفتاري با فرآيندهاي ذهني، مادي و كلامي توجيه گر كم رخدادبودن اين فرآيند در گفتمان فردوسي و بازنمايي آن از طريق اين فرآيندهاست. سپاه ايران بيشتر با فرآيند نقلي خنثي و سپاه توران با فرآيند تاكيدي خطاب شده است. رخداد بيشتر عناصر پيراموني موقعيت و حالت و مشاركان مدرك، مسند، مسنداليه، شناسه، شناخته، عامل و گوينده، از ديگر مشخصه هاي اين گفتمان محسوب مي شوند. ارائه شواهد قابل درك، مشاركان و عناصر پيراموني، به كار بردن اسامي خاص و فراواني غالب فرآيندها به صورت زمان گذشته همراه با شناسه اول شخص تاييدي بر سبك روايتي-توصيفي گفتمان حماسي فردوسي است.

This article studies the transitivity system of Ferdowsi's discourse while Rostam faces the armies of Iran and Turan based on systemic functional grammar of Halliday and Matthiessen (2014) to identify its style. In this regard, the analysis of 195 clauses derived from 155 couplets of Ferdowsi's Shahname revealed that types of processes, participants and circumstances and their frequencies in Ferdowsi,s discourse are different from each other while their type and frequencies in Rostam's speech that addresses Iranian army was not different from Turani's army. The relational process possessed the highest and the behavioral one held the least frequency. The representation of mental and material processes by relational process justifies the higher frequency of relational process compared to the others. Mental clauses showed that the perceptive type had higher frequency compare to cognitive, desiderative and emotive types. The nature similarity of behavior process with mental, material and verbal processes justifies the lower frequency of this process so that it is represented through these processes. Iran's army was addressed by neutral quoting process while the Turan's was addressed through indicating one. In addition, the type and frequency of identified, identifier, carrier, attribute, agent, sensor and sayer participants, as well as the type and frequency of the location and manner circumstantial elements are of other characteristics of this discourse. The concrete evidence of processes, participants, circumstances, using proper nouns and the higher frequency of processes accompanying with past form and the first person confirm the narrative-descriptive style of this discourse.