تغييرات شاخص‌هاي رشد، عملكرد و اجزاي عملكرد ارقام كينوا (Chenopodium quinoa Willd) تحت تاثير تاريخ و شيوه كاشت در اهواز

Growth Index, Yield and Yield Components of Quinoa (Chenopodium quinoa Willd) Cultivars Affected by Date and Method of Planting at Ahvaz Region

مهم‌ترين مؤلفه سازگار با تنوع اقليمي در زراعت، تاريخ كاشت است كه بيشترين تأثير را بر خصوصيات فنولوژيكي گياه دارد و بر اساس رقم و آب و هواي هر منطقه تعيين مي­گردد. به­ همين منظور، اين تحقيق با هدف تعيين امكان كاشت نشايي ارقام مختلف كينوا در تاريخ كاشت ­هاي مختلف در شرايط آب و هوايي اهواز انجام شد. آزمايش به‌صورت كرت­ هاي دوبار خرد شده در قالب طرح پايه بلوك­ هاي كامل تصادفي با چهار تكرار در دو سال زراعي 1398-1397 و 1399-1398 اجرا گرديد. تاريخ كاشت به‌عنوان عامل اصلي در چهار سطح (30 مهر، 10 ، 20 و 30 آبان ماه)، روش كاشت (نشاكاري و مستقيم) به­ عنوان عامل فرعي و ارقام كينوا (Giza1، Q26 و Titicaca) به­ عنوان عامل فرعي ­فرعي در نظر گرفته شدند. نتايج نشان داد كه تأخير در تاريخ كاشت موجب كاهش شاخص ­هاي رشدي (22، 39 و 26 درصد به ­ترتيب شاخص سطح برگ، ماده خشك و سرعت رشد محصول)، روز تا گلدهي (21 درصد) و اجزاي عملكرد دانه شامل تعداد پانيكول در بوته (42 درصد)، تعداد دانه در پانيكول(26 درصد) و وزن هزار دانه (21 درصد)، عملكرد دانه (63 درصد) و شاخص برداشت (54 درصد) در كينوا شد. بالاترين مقدار اين صفات مربوط به تاريخ كاشت 30 مهر بود و كاشت نشايي در تاريخ كاشت ­هاي زود هنگام نسبت به كاشت مستقيم بذر ضعيف‌تر، ولي در تاريخ كاشت تاخيري بهتر از كشت مستقيم بوده و موجب كاهش تاثيرات منفي كشت تاخيري شد. در بين ارقام مورد مطالعه رقم Q26 از نظر مؤلفه ­هاي آناليز رشد شامل شاخص سطح برگ (4.87)، ماده خشك (637.2 گرم در مترمربع) و سرعت رشد محصول (18.58 گرم در مترمربع در روز) و اجزاي عملكرد شامل تعداد پانيكول در بوته (9.72) و وزن هزار دانه (4.81 گرم) و عملكرد دانه (1813 كيلوگرم در هكتار) بالاتر از دو رقم ديگر بود. بالاترين عملكرد دانه (3058 كيلوگرم در هكتار) مربوط به رقم Q26 در تاريخ كاشت 30 مهر و كاشت به‌صورت مستقيم (3148 كيلوگرم در هكتار) و كمترين آن (769 كيلوگرم در هكتار) مربوط به رقم Titicaca در تاريخ كاشت 20 و 30 آبان بود. به‌طوركلي، مشاهده شد كه تاريخ كاشت اوايل پاييز به ­علت طولاني‌تر بودن دوره رشد و همچنين اجتناب از گرماي انتهاي فصل، مناسب كشت ارقام مختلف كينوا در خوزستان بوده و نشاكاري در اين تاريخ كاشت­ ها از نظر عملكرد نسبت به كشت بذر مزيت چنداني نداشت، ولي در تاريخ كاشت­ هاي تاخيري موجب كاهش تاثيرات منفي گرديد.

The most important component compatible with climatic diversity in agriculture is the planting date, which has the greatest impact on the phenological characteristics of the plant. Planting date is determined based on cultivar and climate of each region. In order this study was conducted to investigate the effect of seed and transplanting method on yield and yield components of quinoa cultivars in different planting dates in Ahvaz climatic conditions. The experiment as a split split plot in a randomized complete block design with four replications in crop years 2018-2019 and 2019-2020. Planting date was taken as the main factor in four levels (22 October, 1 November, 11 November and 21 November) and sub factor including planting method (transplanting and seed planting) and sub-sub factor also Quinoa cultivars (Giza1, Q26 and Titicaca). The results showed that delay in planting date reduced growth index (22, 39 and 26% LAI, DM and CGR recpectively), days to flowering (21%) and grain yield components (number of panicles per plant (42%), number grain per panicle (26%) and 1000-grain weight (21%)), grain yield (63%) and harvest index (54%) in quinoa. The highest value of these traits was related to the date of first sowing (October 22) and it was also found that transplanting in early sowing date is weaker than seed sowing but in late sowing date is better than seed sowing and reduces the negative effects of late sowing. Among the studied cultivars, Q26 cultivar was more acceptable in terms of growth rate (LAI (4.87), DMT (637.3 g. m-2), CGR (18.58 g. m-2.day) and yield components (number of panicles per plant (9.72) and 1000-grain weight (4.81 g)) and grain yield (1813 kg. h-1) than the other two cultivars. The highest grain yield (3058 kg.ha-1) belonged to Q26 cultivar on 30 October planting and 22 October planting and seed sowing (3148 kg.ha-1) and the lowest grain yield (769 kg.ha-1) belonged to Titicaca cultivar on 11 and 21 November planting. In general, it was observed that the sowing date in early autumn was suitable for planting different cultivars of quinoa in Khuzestan province due to the longer growing season and Transplantation at this date of sowing did not have much advantage in terms of yield compared to seed sowing, but in the date of delayed sowing reduces the negative effects.