جمعيت و سياست در ايران

Population and Politics in Iran

هدف اين مقاله بررسي رابطۀ جمعيت و سياست در ايران معاصر است. اين پژوهش ضمن اذعان به رابطۀ ديالكتيك جمعيت و سياست، تلاش مي‌كند نقش تغييرات حجمي و ساختاري جمعيت را بر سياست مطالعه كند. روش اصلي اين مطالعه روش اسنادي و كتابخانهاي است. طبق نتايج، جمعيت ايران هم به لحاظ تحولات حجمي و هم به لحاظ تحولات ساختاري توانسته در برهههاي زماني مختلف از مسيرهاي نهادي بر تحولات سياسي تأثير بگذارد. رشد جمعيت به همراه توسعۀ ناموزون منطقهاي و بخشي (بين نهادي) قبل از انقلاب توانست نهايتاً به انقلاب اسلامي منجر شود. در زمان جنگ رشد حجم جمعيت در كنار ساختار بسيار جوان حاصل از رشد دهههاي گذشته، توانست نيرويي قابل براي مقاومتي هشتساله عرضه كند. پس از جنگ فشار حاصل از حجم بالاي جمعيت بر نهادهاي دولتي و غيردولتي، چرخشي كلان در عرصۀ سياستگذاري در حوزۀ جمعيت به همراه داشت كه همان كنترل جمعيت بود. سالها بعد، يعني زمان كنوني، ساختار همان جمعيت كنترلشده مجدداً به صورت نيروهايي ديگر بر شانههاي نهاد سياست سنگيني ميكند و مديريت آن مستلزم سياستگذاريهاي علمي و واقع‌گرايانه است.

This paper aims to study the relationship between population and politics in Iran. This research acknowledges the dialectic relationship between population and politics and attempts to study the role of changes in the size and structure of the population on politics. The main method of this study is the documentary method. According to the results, the population of Iran has affected political changes in different ways at different time periods, in terms of changes in size as well as age structure. These impacts came out of institutional channels. Population growth alongside an uneven regional and district development led to the Islamic Revolution. During Iraq-Iran war, the growth of population size alongside a very young age structure due to the growth rate of earlier decades provided a strong force for an eight-year resistance. After the war, the pressure resulted from the large population size on governmental as well as non-governmental institutions led to a major shift in population policy which is considered as population control. Several years later and currently, the structure of the controlled population imposed other forms of pressure on the government whose management requires scientific and realistic policies.