بازخواني و تحليل ساختاري قيام هاي شاهنامه

Rereading and structural analysis of revolts in Shahnameh

يكي از پديده هاي اجتماعي و سياسي در حماسه فردوسي، قيام ها و خيزش هاي مختلفي است كه به دليل رفتار ناشايست و ظالمانه پادشاهان اتفاق افتاده است. فردوسي در خلال داستان پادشاهان ستمكار ايران باستان اين قيام ها را در اثر گران سنگ خود ثبت كرده است. اين قيام ها و خيزش ها با انگيزه هاي گوناگوني در جامعه ايران اتفاق افتاده است. در اين جستار با هدف تحليل ساختاري قيام هاي شاهنامه، ضمن شناسايي پادشاهاني غير فره مند كه عليه آنان قيام هايي صورت گرفته، دلايل پرداختن فردوسي به قيام، ضد شاهان را - در شاهنامه كه در ظاهر كتاب شاهان است - بازنمايي كردهايم. سپس با استفاده از منابع كتاب خانه اي و اسنادي به روش توصيفي - تحليلي اقداماتي را كه منجر به قيام و شورش شده بررسي و چگونگي قيام ها و خيزش ها عليه پادشاهان و نحوه مقابله و اقدامات قيام كنندگان را به عنوان يكي از پديده هاي اجتماعي و سياسي از منظر قدرت تصويرسازي و شاعرانه فردوسي مورد تجزيه وتحليل قرار دادهايم. نتايج به دست آمده در هر قيام نشان مي دهد عواملي مختلف در به وجود آمدن قيام ها دخيل بوده است و بيش تر اين قيام ها به نابودي حاكمان انجاميده است.

One of the political and social phenomena in Ferdowsi’s epic is the different uprisings and revolts that occurred due to the injustice and cruelties of the kings. In between the stories of evil kings in ancient Iran Ferdowsi had recorded these revolts in his lofty masterpiece. The uprisings had occurred in Iran’s society for different motives. The purpose of this article is to analyze Shahnameh’s uprisings in terms of structure. Meanwhile the kings without a Divine Farr are recognized those against whom the revolts had occurred and in this way the reasons behind Ferdowsi’s dealing with the uprisings against kings in Shahnameh which is the book of kings are enumerated. Employing library and documentary sources and applying descriptive analytic method all the actions leading to uprisings against kings are studied and the strategies used in the revolts as one of the political and social phenomena are analyzed in view of Ferdowsi’s power of visualization and poetic talent. The results obtained show that different factors were involved in each revolt and the majority of them led to rulers’ downfall..