كمال «مردم سالاري ديني» در انديشه رهبران انقلاب اسلامي؛ رويكرد تمدني

The perfection of religious democract in the Islamic revlution leaders’ thoufhts; a civilizational approach

در دامان تبيين غايت شناسانه از حركت مردم ايران در فرايند انقلاب اسلامي، اين پرسش به پيش كشيده شد؛ كه كمال نظام اسلامي برآمده از آن، يعني مردم سالاري ديني به چيست و چه مواردي هستند؟ در واقع، سوال اين مقاله از «مقصد» و «مقصود» همه ي اين حركت ها از انقلاب اسلامي تا برپايي نظام و مناسبات اسلامي است. از آنجا كه مستندترين مرجع و اساس حجت ها براي فهم غايت مردم سالاري ديني، انديشه و نظر رهبران انقلاب اسلامي به عنوان پايه گذاران و اشاعه دهندگان آن نظام سياسي هستند؛ از اين رو سوال مقاله در متن انديشه و نظر رهبران انقلاب اسلامي پي گرفته شد. بررسي اين نوشته با روشي اسنادي و بازخواني و تحليل عناصر انديشگي رهبران انقلاب نشان داد؛ در انديشه امام خميني، «تحقق عدالت اسلامي»، «استقلال همه جانبه» و «تحقق ظرفيت هاي مردم سالاري ديني»، به عنوان «مقصد» و تحقق غايات الهي حكومت كه با آنها زمينه سازي مي شود؛ به عنوان «مقصود» مطرح است. همچنين در انديشه آيت الله خامنه اي، «جامعه سازي اسلامي»، «استقلال مكتبي»، «وحدت عايله بزرگ اسلام و «وجه ابزاري تمدن سازي» مقصد حكومت، براي تحقق بخشيدن به وجه حقيقي تمدن اسلامي و عبوديت الهي به عنوان «مقصود» مطرح است. حكومت در انديشه رهبران انقلاب اسلامي، موضوعيت خود را از بستر تحقق بخشيدن به همين آرمان ها مي گيرد و تحقق آنها نسخه كمال «مردم سالاري ديني»، منبع الهام بخشي و تداوم آن است. در مجموع به دست آمد كه آنچه به عنوان «مقصد» و «مقصود» بيان مي شوند؛ عناصر تعين بخش غايات «مردم سالاري ديني» و «كمال» آن در انديشه رهبران انقلاب اسلامي هستند.

Using documentary method for reviewing and analyzing the intellectual elements of the Islamic leaders’ thoughts showed that in Imam Khomeini’s thought, “achieveing Islamic justice”, “utter independence”, “the realization of the religious democracy’s potentials” is worded as the “destination”, and the realization of the government’s devine goals characterize “the untimate goal”. In addition, in Ayatollah Khamenei’s thought, “Islamic society-buiding”, “school independence”, “the unitiy of Islamic big family” and “the instrumentality of civilizing” are the elements of the government’s “destination”, and “the realization of the true face of Islamic civilization and serving God” is regarded as “the ultimate goal”. In the teleological explanation of Iramian people’s movement in the Islamic revolution process, a question was posed as to what is the perfection of the originated Islamic regime. i.e. religious democracy, is charachterized by? In facts, this research’s question is about the goals of such movements, from the iskamic revolution to the institution of a Islamic regieme. Since the most documented reference and basis of guments for understanding the ultimate goal of religious democracy is the Islamic leaders’ school of thought, the answer to the research question was seeked in their thoughts.