تبيين روش شناسانه به كارگيري بديهيات منطقي در استدلال هاي كلامي امام صادق (عليه السلام)

Methodological Explanation of the use of logical Axioms in the Theological Arguments of Imam Sadegh (AS)

بي‌ترديد تبيين عقلي و دفاع منطقي از آموزه‌هاي ديني، نقش برجسته‌اي در بالندگي و رشد دين دارد در اين ميان، امامان معصوم(ع) به‌ويژه امام صادق(ع) جايگاه ويژه‌اي در تبيين و تثبيت مباحث اعتقادي تشيع دارند. بخش مهمي از مباحث كلامي اماميه از ناحيه ايشان تبيين شده، به‌گونه‌اي كه آموزه‌هاي منقول از آن حضرت(ع)، اساس ديدگاه‌هاي كلامي مذهب تشيع را در عموم مسايل اعتقادي تشكيل مي‌دهد. سوال اصلي جستار اين است كه امام صادق(ع) چگونه از بديهيات منطقي در استدلال‌هاي كلامي استفاده كرده است؟ اين پژوهش به‌روش توصيفي- تحليلي به بررسي روش به‌كارگيري بديهيات منطقي در احاديث كلامي امام صادق (ع) به‌نحو مصداقي پرداخته است. امام صادق(ع) با تسلط به معارف الاهي از يك سو و در نظر گرفتن سطح درك مخاطبان از سوي ديگر، با صورت‌بندي متناسب، بديهيات منطق را به‌نحو اكمل در استدلال‌هاي كلامي خويش به‌كار بسته و با توجه به تنوع مخاطبان، از همه انواع شش‌گانه يقينيات منطق در استدلال بهره گرفته‌ است. متواترات و حدسيات در مباحث غير توحيدي و مشاهدات در برهان نظم، كاربرد بيشتري داشته‌اند. هم‌چنين استفاده از تجربيات براي غالب مردم فهم‌پذير‌تر بوده است.

Undoubtedly, rational explanation and rational defense of religious teachings have a prominent role in the growth and development of religion. An important part of the Imami theological discussions has been explained by him in such a way that the teachings transmitted by him are the basis of the theological views of the Shiite religion in the general issues of belief. The main question of the article is how Imam Sadegh (AS) used logical axioms in theological arguments? This descriptive-analytical study has studied the method of using logical axioms in the theological hadiths of Imam Sadegh (AS) in an exemplary manner. Imam Sadegh (AS) by mastering the divine knowledge on the one hand and considering the level of understanding of the audience on the other hand, with appropriate formulation, has fully used the axioms of logic in his theological arguments. A variety of audiences have used all six types of logic certainties in reasoning. Consequences and conjectures have been used more in non-monotheistic discussions and observations in the argument of order. Also, the use of experiences has been more understandable to most people.