بررسي تحليلي تقدير – جبر و اختيار– درد و بلا و رنج از منظر حكيمان ديني و عطّار نيشابوري

Analytical Study of Fate – Determinism and Free will – Torment and Calamity and Toil from the Viewpoint of Theologians and Attar Nishabouri

مفهوم تقدير و بررسي موضوع جبر و اختيار ، تحليل درد و بلا و رنج پيوند عميقي با سنّت فرهنگي و ادبي هنر و ادبيّات ايران در اعصار گذشته داشته و دارد؛ كه آن هم از طينت و باطن نوع انسان متعادل انديشمند نشات گرفته است و پيوسته با آفرينش آدمي همراه بوده است. آيا بشر نيازمند تحليل و شناخت ابعاد وجودي خود مي‌باشد؟ كه قطعا چنين نيازي در طول باورهاي عقلاني او نهفته است و لازم مي باشد كه به مفاهيم عميق تقدير الهي و مباني جبر و اختيار در حيات بشري و برداشت و برخورد آدمي با انواع بلايا و دردهاي زندگي پرداخته شود. سرنوشت انسان از لحظه‌اي كه متولّد مي‌گردد حتّي قبل از تولّد بر اساس علم الهي در پيشگاه پروردگار معين گرديده و رقم خورده است و آدمي در طول زندگي دنيوي خود صاحب اختيار اعمال خويش بوده و طبق انتخاب و ميل دروني مي‌تواند نوع خوب و بد راه و طريق حركت خود را تا ابديّت و جاودانگي در منشور فردي خويش به ثبت رساند و سعادت يا شقاوت را خواهان گردد. اسلام، انسان را به انديشه و تأمّل و تدبّر در آغاز و انجام كار دعوت نموده و مخاطب را از وابستگي محض جهان و اسارت نفس بر حذر مي‌دارد و توجّه دادن به آفريدگار و موت و بازگشت به سوي خالق بي‌انتها و يادآوري به سرنوشت غايت جهان ماده، آدمي را از تعلّق داشتن به سراي سپنج باز مي‌دارد. از ويژگي‌هاي مهمّ الهي شدن تلاش و كوشش براي رشد و تعالي و تكاپوي زندگي ايده‌آل محبت آميز مي‌باشد كه بايستي با موازين صحيح عقلاني و عاشقانه به انجام رسانيد.

The implication of fate and the study of determinism and free will, the analysis of torment and calamity have had profound relationship with the cultural, literal traditions of Iran since the ancient times; which has originated from thoughtful and moderate essence of man and has always been associated with man's creation. Is human being in need of analyzing the dimensions of his existence? Such a need is no doubt in the traits of his rational beliefs and is necessary to deal with the Divine's profound implication and their impact on man's life and his tackle with the types of calamity and pains in his life. Man's fate, from his birth has been determined in the presence of Almighty and man throughout his life is the owner of his destiny and choose whatever approach, whether good or bad and lead it to the eternity and register the consequence of his deed in his individual charter. Islam invites man to speculate about the initiation and the terminal of creation and bewares him from mere dependence on the mundane life and leads him toward the creator and the death and what comes aftermaths. Of the significant Divine specification is that man is encouraged to develop to have a kind and ideal life which must be in accordance with the correct criteria of wisdom.