معرّفي نسخة خطّي ديوان «ميرزا تقي بن زكي صاحب علي آبادي»

Introducing the Manuscript of Divan of " Mirza Taghi Ben Zaki Saheb Aliabadi "

ميرزا محمّدتقي علي آبادي مازندراني، فرزند ميرزا زكي، يكي از گويندگان و شاعران در نيمه دوم قرن سيزدهم به شمار ميرود. اصل وي از علي آباد مازندران و در شعر و شاعري يد طولاني داشته است. ابتدا به «ملالي­» تخلّص ميكرد ولي بعداً تخلّص­ اش را به «صاحب­» تغيير داد و به همين جهت به «صاحب ديوان­» نيز اشتهار دارد. ديوان شعرى وي شامل قصائد، قطعات، غزليّات، رباعيّات و مثنويّات مي‌با­شد كه حدود 5300 بيت و موضوع آن اغلب در مدح فتحعلي شاه، محمّد شاه قاجار، در نعت حضرت علي، پيامبر است. ديوان صاحب علي آبادي، داراي اشعار بسيار فاخر ادبي و پخته، و وزني آهنگين است كه تاكنون مجال نشر، تصحيح و تحليل نيافته است. از اشعار وي ابيات اندكي در كتب تذكره و تراجم در ذيل حالاتش نقل گرديده، امّا ديوان اشعارش تا به حال چاپ نشده و چند نسخة خطّي از آن موجود است­. لذا مقاله حاضر با هدف شناساندن اين اثر ارزشمند، بر پاية نسخة خطّي موجود در كتابخانه مجلس با شمارة 1008 و مقابلة آن با پنج نسخة ديگر پرداخته است. نسخة مذكور بنا به دلايلي چون سلامت، كامل بودن، خوانا بودن و در كلّ اكمل و نسبتاً اقدم بودن به عنوان نسخة اساس قرار گرفت.

Mirza Taghi Aliabadi Mazandarani, the son of Mirza Zaki, was one the poets and scholars of the second half of 13th A. H. He was from Ali Abad of Mazandaran and was talented in poetry. At first his pen-name was " Malali " , then he chose the nom de plume " Saheb " – Saheb Divan. His book of poetry includes odes, fragments, lyrics, quatrains and mathnavi consisting of 5300 couplets. It is mostly about praising Fathalishah, Mohammad Shah Qajar, Imam Ali and the Holy Prophet. The divan of Saheb Aliabadi is one of the highly valuable books that have not been corrected and analyzed yet. His poems have been mentioned in biographies and translations but the divan has not been published. This article tries to introduce it based on the manuscript held in Iranian Islamic Consultative Assembly by the serial number of 1008 and compare it with other five manuscripts. The present manuscript has been considered as the main copy because of its completeness, legibility and originality.