كليدواژه :
بورس , بازار مشتقه , تعهد , معاهده , شرط , قاعده سلطنت , سيره عقلا
چكيده فارسي :
يكي از ابزارهاي مهم و پركاربرد در بازار مشتقه بورس ايران و جهان، قرارداد آتي است كه همواره ابهاماتي در چيستي آن از جهت فقهي حقوقي وجود داشته است. اين ابهامات، سبب برداشت ها و قضاوت هاي گوناگوني شده است. معاهده، شرط ضمن عقد، تعهد معوضه و تعهد ابتدايي حاصل ارزيابي پژوهشگران در زمينه بازشناسي ماهوي اين نوع قرارداد است. قراردادهاي آتي گاه با قصد جدي طرفين بر تبادل كالا انجام مي‌گيرد و گاه طرفين قصد مبادله كالا ندارند و صرفا به دنبال سود هستند. طبعا مشروعيت و الزام‌آور بودن قرارداد آتي بر پايه هر يك از اين فرضيه‌ها در گرو شمول دلايل تاسيسي يا امضايي معاملي است. نگارنده طبق هر يك از برداشت‌هاي چهارگانه، ادله احتمالي اثبات مشروعيت و لزوم قرارداد آتي را در فرض قصد و عدم قصد تبادل كالا مورد نقد و بررسي قرار مي دهد. روايات عام و خاص، قانون سلطنت و سيره عقلا اثرگذارترين در اين زمينه‌اند. در مجموع مي‌توان گفت قرارداد آتي در فرض قصد جدي طرفين بر تبادل كالا، طبق هر چهار برداشت صحيح و لازم است؛ اما در فرض نبود قصد مبادله كالا و توجه صرف به سودآوري، طبق هر چهار برداشت باطل است.
