بررسي علل جامعه شناختي فروپاشي حكومت جمشيد براساس نظريه ابن خلدون

The study of sociological causes leading to the downfall of Jamshid’s empire in the light of Ibn Khaldun’s theory

شاهنامه بيان كننده تاريخ و سرنوشت ايران زمين است. به همين علت ترجمان معتبري از پيشينه فرهنگي ملت ايران محسوب مي شود. از همين روي از مهم ترين مباحثي كه مي توان در آن يافت، نگرش جامعه شناختي فردوسي است. در قسمت اسطوره اي شاهنامه سير زندگي اجتماعي بسيار شبيه به روندي است كه در نظريات اجتماعي مطرح است، يكي از نظريه هاي مشهور، متعلق به ابن خلدون است. ابن خلدون يكي از چهره هاي شاخص در تاريخ نظريه اجتماعي است. از ميان مفاهيمي كه وي ابداع كرده است مفهوم «عصبيت» و «مراحل پنج گانه سير حكومت ها» از مهم ترين ها است. در اين مقاله برآنيم تا بر مبناي نظريه ابن خلدون به بررسي حكومت جمشيد، پادشاه پيش دادي و خردمندي كه به همه هنرها دست يافته و بر همه كارها توانا شد، بپردازيم. هدف اين مقاله بررسي علت سقوط حكومت جمشيد در شاهنامه براساس نظريه جامعه شناسي ابن خلدون است. پيش فرض اصلي اين پژوهش اين است كه نظريه ابن خلدون بر تمام ابعاد حكومت جمشيد قابل تطبيق است. در جهت تحقق اين هدف پس از بيان مقدمه اي كوتاه، جامعه شناسي در ادبيات به صورت موجز بيان شده و سپس به بيان مفهوم عصبيت و مراحل پنج گانه سير حكومت ها از تاسيس تا واژگوني پرداخته شده است. آن گاه دوران سلطنت جمشيد براساس مراحل پنج گانه مورد بررسي قرار گرفته و به اين نتيجه مي رسيم كه اگرچه در دوره فردوسي علم جامعه شناسي به صورت امروزي وجود نداشته ولي نظريه هاي جامعه شناسي در حماسه او بازسازي شده است.

Shahnameh explains the history and destiny of Persian land and hence is an authentic translation of the cultural background of the Persian nation, therefore one of the most important discussions one can find in it is Ferdowsi’s sociological outlook. In mythological section of Shahnameh the social life trend is very similar to the trend discussed in social theories. One significant theory belongs to Ibn Khaldun. He is a prominent figure in the history of social theory. Among the concepts he had devised one can refer to the most important ones namely the concept of “Asabiyyah” which has been translated as social cohesion and the five stages of rise and fall of empires. The purpose of this article is to study the reasons for the downfall of Jamshid’s empire in the light of Inb Khaldun’s sociological theory. Jamshid is a Pishdadi king, a sage who has achieved all arts and is competent in every aspect. The main assumption in this research is that Ibn Khaldun’s theory applies to all aspects of Jamshid’s empire. First a brief introduction is given regarding sociology in literature, then the above concepts are defined, finally Jamshid’s empire are analyzed according to the five stages from the rise to its decay. It is concluded that although in Ferdowsi’s time the science of sociology had not existed as the present form, sociological theories are reconstructed in his epic.