ده نفر قزلباش به مثابه يك حماسه منثور: نگاهي به درون مايه هاي حماسي رمان

Ten Ghezelbash as a prose epic: A cast at epic themes of the novel

رمان تاريخي و پنج جلدي ده نفر قزلباش يكي از مهم ترين و هدف مندترين رمان هاي تاريخي فارسي است و به گمان ما ظرفيت هايي فراتر از يك رمان تاريخي صرف دارد. از جمله اين ظرفيت ها، برخورداري متن از سازه ها و بن مايه هاي حماسي است كه اين پژوهش با هدف نماياندن جنبه هاي حماسي اين اثر صورت گرفته است. پژوهش حاضر با استفاده از روش كتاب خانه اي و شيوه تحليلي - توصيفي به بررسي بن مايه هاي حماسي در رمان ده نفر قزلباش پرداخته است. وجود صحنه هاي گوناگون جنگ با بيگانگان در اين رمان از يك سو و تاكيد هم زمان نويسنده آن بر عناصر و ارزش هاي ملي ايراني و مذهب تشيع از سوي ديگر، موجب شده است كه اين اثر شباهت هاي بسياري به يك متن حماسي منثور پيدا كند. برخي از بن مايه هاي حماسي اين اثر عبارتند از: سفر قهرمان، پيش گامي زنان در ابراز عشق، جنگ و شگردهاي جنگاوري، حضور اسب با كاركردي اسطوره اي - حماسي، توصيف جنگ افزارها، يكپارچگي اقوام در رويارويي با دشمنان خارجي، وطن پرستي، جنگاوري براي حفظ نام و پرهيز از ننگ، عياري، اخترشناسي و پيش گويي. ميزان استفاده از كنش ها و مولفه هاي حماسي در اين اثر قابل توجه است. برخي از اين مولفه هاي حماسي عينا از شاهنامه گرفته شده اند و تاثير پذيري مسرور در به كارگيري لوازم حماسه از استاد نيز توس ديده مي شود. در پايان بحث مي توان اين گونه استنباط كرد كه اين رمان تاريخي با تفاوت هايي كه در مقايسه با شاه نامه دارد، به عنوان نوع نثر حماسي، پيوندي نزديك با سبك حماسي برقرار كرده است و مي توان از آن به مثابه يك اثر منثور حماسي نام برد.

The historical novel of Ten Ghezelbash in five volumes is one of the most significant historical novels and it is believed to have far more capacity to be regarded solely as a mere historical novel. The purpose of this article is to demonstrate aspects such as epic structures and themes. Using library and descriptive analytic method this research deals with studying those aspects. The existence of different war scenes against foreigners in the novel on one hand and writer’s emphasis upon national Persian values, and elements at the same time as well as Shia sect on the other hand had caused this work to have many similarities with a prose epic text. Certain epic themes include the hero’s journey, women as pioneers to claim love, war and war strategies, presence of horse with mythological epic functions, description of weapons, unity of ethnic groups in confrontation with enemies, patriotism, and struggle in order to win name and integrity, abstinence from dishonor, vagabondage, astrology, and prediction. The extent of using epic deeds and elements are quite significant in this novel. Some are drawn directly from Shahnameh and Ferdowsi’s influence upon Masroor is evident in this regard. It can be understood that despite having certain differences with Shahnameh, this historical novel has established close relation with epic style and one can regard it as an epic in prose.