نقد كهن الگويي شهريارنامه براساس نظريه يونگ

Archetypal criticism of Shahriar -nameh according to Jung’s Theory

نقد كهن الگويي يكي از روي كردهاي مهم نقد آثار ادبي است كه به بررسي انواع كهن الگو ها در متون ادبي مي پردازد. منظومه شهريارنامه در زمره متون حماسي پهلواني پس از شاهنامه است كه به سرنوشت شهريار فرزند برزو، اختصاص دارد. در پژوهش حاضر پس از مطالعه دقيق شهريارنامه، به استخراج و تحليل كهن الگوهاي برجسته در آن براساس نظريه يونگ پرداخته شده است. در اين منظومه قهرمان براي رسيدن به فرديت بايد موانعي را پشت سر گذارد. او در ابتدا با سايه خويش مقابله مي كند و قدم در راه سفري دشوار مي نهد. در اين مسير، پيري خردمند كه راه نماي او براي طي كردن مسير پرمخاطره است، او را همراهي مي كند. نيروهاي اهريمني ازجمله ديوان و اژدها كه نمودي از سايه هستند در مسير سفر او ظاهر مي شوند و شهريار به مقابله با آن ها مي پردازد. او هم چنين از مكان هاي جادويي و محيرالعقول با موفقيت عبور مي كند. معشوقه اي زيبا و فريبنده و نيز زني جادوگر در اين منظومه نمودي از كهن الگوي منفي مادينه روان در قهرمان هستند كه شهريار به مقابله با آن ها مي پردازد. در اين منظومه، سيستان را مي توان نماينده خودآگاهي روان دانست كه حركت شهريار از آن جا شروع مي شود و او بعد از تجربه كردن فرديت و كمال در سرزمين ناخودآگاهي (هندوستان)، در انتها با پيوستن به خاندان خود به خودآگاهي بازمي گردد و به اين ترتيب پايان دايره فرديت را به آغاز آن پيوند مي دهد.

Archetypal criticism is one of the remarkable approaches in literary criticism which deals with variety of archetypes in literary texts. Shahriar -nameh is counted among heroic epic texts after Shahnameh and deals with the destiny of Shahriar the son of Borzu. After close inspection of this work, outstanding archetypes are drawn out and analyzed according to Jung’s theory. In this epic the hero in order to attain individuality has to overcome obstacles. At first he fights his own shadow and starts a challenging journey. Along the way a wise man accompanies him to guide him through the dangerous path. Demonic forces such as demons and dragons which are the manifestations of shadow appear on the path whom Shahriar fights. Also he passes successfully from the haunting and fantastic places. Next, he encounters a beautiful enchanting mistress and a witch, manifestations of his own anima in the epic with whom he struggles. Sistan is regarded as the representative of stream consciousness from where Shahriar’s journey begins, then after experiencing individuality and perfection in the land of unconsciousness (India) he finally returns to his own family regaining his consciousness and in this way completes the loop of individuality connecting its end to the beginning.