بررسي تطبيقي شخصيت زال و ايندره در شاهنامه و ريگ ودا

A Comparative Study of Zal and Indra’s character in Shahnameh and Rigveda

هم ساني هاي زال با ايزد پهلواناني در اساطير هند و ايراني كه در گذر روزگار در ساخت هايي ديگرسان نيز بازنموده شده اند، مي تواند يادآور پيوستگي آن شخصيت ها در روزگاري ازلي يا انديشه اسطوره پرداز نخستينه باشد؛ از اين رو، در اين جستار با روش توصيف و تطبيق، در پي بازشناخت ريشه هاي داستان و شخصيت زال در اساطير روزگار هند و ايراني، نمونه هايي از همانندي زال با ايندره، اورمزد، مهر و ورونا در ريگ ودا و شاهنامه نشان داده شده است. بر پايه اين جستار، زال با دورشدن از خانواده و پرورش در كنام سيمرغ، به جايگاه ايزدينه خود در البرزكوه بازمي گردد و با پيوستگي به مهر و خورشيد، بنياد همانندي و شايد اين هماني خود را با اسطوره ايندره كه در گذر روزگار گزاره هايي از اسطوره ميتره (مهر) و ورونا (اهورامزداي اوستايي) را ستانده بوده است، استوار مي كند. اسطوره گياه سوما كه نيروبخش ايندره و فراهم آورنده زمينه رويين تني براي او است، در خويش كاري بنيادين خود يعني درمان بخشي، به پر درمان گر سيمرغ در حماسه ملي مي ماند كه زال را به رويين تني رسانده بوده است. اسطوره گياه سوما در داستان ايندره، با درخت همه تخمه درمان بخش كه برپايه متون زردشتي، آشيان سيمرغ بر آن نهاده شده بود، نيز سنجيدني است. همانندي هاي زال با ايندره كه بسامدي درخور درنگ دارد، اين انگاره را سامان مي دهد كه اين دو پيوندي ريشه اي با يك ديگر دارند و يا نماينده بن مايه هايي هم سان و پراهميت بوده كه در انديشه نياكان به گونه اي ويژه و برجسته تكرار مي شده است و در پردازش داستان هاي حماسي اسطوره اي روايي داشته است.

Similarities of Zal with deity warriors in the Iranian and Indian mythologies which are represented with different structures in the course of time could be reminiscent of the consistency of those characters in eternal days or the prime myth producing mind. For this reason using descriptive analytic method the purpose of this article is to recognize the roots of the tales centering around the character of Zal in the Indo Iranian mythologies. Examples of similarities between Zal and Indra, Ormazd, Mehr, and Veruna in Rigveda and Shahnameh is shown. Zal who is raised far from his family in Simorgh’s nest returns to his divine abode in the Alborz mountains and upon uniting with Mehr or the sun, establishes his similitude with the myth of Indra which borrowed statements from the myth of mythra or (Mehr) upon passing time. The myth of Suma, a plant which gives power to Indra and provides a basis for his invincibility in its prime function that is healing property resembles the healing feather of Simorgh in the national epic which rendered Zal invincible. The myth of Soma in Indra’s tale is comparable with the healing tree upon which Simorgh’s nest rests according to Zoroastrian texts. The high frequency of similarities between Zal and Indra are worthy of contemplation and strengthens the assumption that these two are closely related or are representative of the same important themes repeated in a peculiar, significant way in the minds of ancestors and had been a common feature in creation of the mythological epic narratives.