بررسي تضعيف ابوالمفضل شيباني در تحريف و جعل اسناد

An Assessment of Abu al-Mufaddal Sheibani’s Undermining [Tadh’eef] in Distorting and Forging Documents

ابوالمفضل شيباني (م. 387ق) از جمله راويان پركاري است كه روايات پرشماري در منابع حديث و كلام فرق اسلامي دارد و حتي جمعي از بزرگان فريقين او را به حافظ‌بودن مي‌ستايند. با وجود اين، گاه دخل و تصرفات غيرمتعهدانه‌اي در نقل روايات و اسناد داشته و جمعي از رجاليان متقدم مانند جمع زيادي از مشايخ نجاشي و برخي از بزرگان عامي سدۀ چهار و پنج همچون دارقطني و برخي از شاگردان روايي شيباني او را تضعيف كرده‌اند. از اماميه نيز بزرگاني چون ابن‌غضائري او را متهم به سندسازي مي‌كند. اما جمعي از عالمان سده‌هاي اخير، پيشنيان رجالي را به تندروي يا تأثيرپذيري از نگرش‌هاي كلامي عامه در تضعيف متهم كرده‌اند. بنابراين، مسأله اصلي مقاله، يافتن راه‌هايي براي قضاوت در اين اختلافات است. يافته تحقيق آن است كه نقد‌هاي اين عالمان بر تضعيفات پيشينيان نا‌تمام است و با روش‌هايي تاريخي مانند ابحاث طبقاتي و بررسي‌هاي تطبيقي منابع مي‌توان برخي از تحريفات شيباني را كشف كرد. همچنين شيباني مانند برخي از جريان‌هاي حديثي رقيب اماميه، گاه با مقابله به مثل، اسنادي ساختگي در تأييد مذهب ارائه داده است.

Abu al-Mufaddal Sheibani (d. 387 AH/ 997 CE) is one of the prolific narrators who has numerous narrations in the sources of hadith and theology of Islamic sects and even a group of great scholars praise him for being a memorizer [hafiz]. However, he sometimes interfered and made non-committal interventions in the narrating narrations and documents, and a group of early rijalis [biographical evaluation specialists], such as a large number of Najashi’s teachers and some Sunni scholars of the fourth and fifth centuries such as Daraqutni and some students of Sheobani narration, debilitated him. Amon the Imami scholars such as Ibn Ghazairi also accuse him of forging documentation. But several scholars in recent centuries have accused predecessor rijali of being extremist or influenced by Sunni theological attitudes in undermining. Therefore, the main issue of the article is to find ways to judge these disputes. The research finding indicates that the critiques of these scholars on the undermining of their predecessors are incomplete and some historical distortions of Sheibani can be discovered by historical methods such as discussions concerning the classes [in bibliographical evaluation] and comparative studies of sources. Also, Sheibani, like some rival hadithi trends of the Imamia, has sometimes presented fake documents in support of the religion in retaliation.