كنكاشي در حديث ضحضاح از نگاه فريقين

An Exploration of the Hadith of Dhahdhah from the Viewpoint of the Two Major Islamic Sects

مسألۀ ايمان حضرت ابوطالب عموي بزرگوار پيامبرJ از ديرزمان مورد منازعۀ شيعه و اهل‌سنت بوده است. در يك‌سو علماي شيعه عقيده دارند كه جناب ابوطالب با ايمان به شريعت محمدJ از دنيا رفته است. در آن سوي گمان اهل‌سنّت بر اين است كه وي ايمان نياورده و با حال كفر درگذشته است. مستند اصلي زعم كفر ابوطالب كه مبناي فكري مورخان، مفسران و متكلمان اهل‌تسنن قرار گرفته و به أدني مناسبت در آثار تاريخي، تفسيري و كلامي خود دنبال كرده‌اند، حديث معروف ضحضاح است كه در مصادر اوليه حديثي و ثانويه آنان به‌چشم مي‌خورد. مدلول روايت اين است كه ابوطالب كافر از دنيا رفته، ولي به‌خاطر نصرت و حمايت وي از پيامبرJ و با شفاعت آن حضرت از دَرَك أسفل دوزخ، به سطح روئين جهنم يعني ضحضاح منتقل شده است و در حقيقت با تبديل مرحله شديد به خفيف مشمول كاهش عذاب گرديده است. موضع دانشمندان شيعه در برابر حديث ضحضاح اين است كه اين روايات به لحاظ سند ضعيف و از جهت فصاحت مخدوش و از نظر دلالت با يكديگر متهافت است و ساحت ابوطالب مبرّاي از رذيله كفر است. اين نوشته تلاش دارد تا با روش نقلي حديث‌پژوهشي پرده از واقعيت حديت ضحضاح و حقيقت دلالت آن بردارد تا گوشه‌اي از حقيقت پنهان در وراي اين‌گونه احاديث كه دست‌ساخته حاكمان جور و جفا و دست‌مايه برخي از ناآگاهان است روشن گردد.

The issue of the faith of Hazrat Abu Talib, the great uncle of the Prophet (P), has long been disputed by Shiites and Sunnis. On the one hand, Shiite scholars believe that Abu Talib died with faith in the Shari’ah of Muhammad (P). On the other hand, the Sunnis guess that he did not believe and died in disbelief. The main document of Abu Talib’s infidelity, which is the intellectual basis of Ahl al-Sunnah historians, commentators, and theologians and who have followed it in their historical, interpretive and theological works even in the smallest relation, is the well-known hadith of dhahdhah that is seen in their primary and secondary sources. The meaning of the narration is that Abu Talib has passed away as an infidel, but because of his assistance and support of the Prophet (P) and with his intercession, he has been transferred from the lowest level of hell to the surface of hell i.e., dhahdhah, that is, by turning the severe stage into a mild one, he has been reduced to torment. The position of Shiite scholars against the hadith of dhahdhah is that these narrations are weak in terms of the document and distorted in terms of eloquence and incoherence with each other in terms of meaning while the dignity of Abu Talib is free from the vices of disbelief. This article seeks to reveal the reality of the hadith of dhahdhah and its meaning through the narrating method of hadith research to clarify a corner of the hidden truth behind such hadiths which are forged by the rulers of oppression and persecution and the basis of some ignorant people.