تحليلي بر جايگاه دين در تعامل با مدرنيته در انديشه‌ي روشنفكران ديني پهلوي دوم(مطالعه موردي: شريعتي و بازرگان)

Analysis of Position of Religion in Interaction with Modernity in Ideas of Religious Intellectuals of Pahlavi II (Case Study: Shariaati and Bazargan)

بررسي تاريخ معاصر ايران، گوياي تاثير نقش‌آفريني نيروهاي اجتماعي از جمله روشنفكران در شكل‌گيري بنيان‌ها و زيرساخت‌هاي تحولات سياسي-اجتماعي جامعه‌ي ايران است. از جمله تحولات اساسي اين مقطع، پيدايش جريانات فكري، تحت عنوان نوگرايي ديني است. پژوهش حاضر با توجه به اهميت پيدايش جريان نوگرايي ديني و نقش آن در سير تحولات تاريخ ايران، به روش توصيفي_ تحليلي و با استفاده از منابع كتابخانه‌اي به واكاوي انديشه‌هاي سياسي- اجتماعي روشنفكران و جايگاه اسلام در تعامل با مدرنيته غرب، در نگرش نوگرايان ديني پرداخته است و در اين راستا پژوهش پيش رو بر آن بوده تا به اين پرسش پاسخ دهد كه تعامل دين و پديده‌ي مدرنيته، در نگرش سياسي- اجتماعي روشنفكران اين دوره داراي چه شاخصه‌اي است؟ نتايج پژوهش حاضر در بررسي گفتمان سياسي‌- مذهبي روشنفكراني همچون شريعتي و بازرگان، حاكي از تعامل و همگرايي نزديك ميان دين و علم در انديشه‌ي روشنفكران ديني‌است، به طوري كه اسلام در پيوند با مدرنيته و مفاهيم نوين علمي، بصورت ايدئولوژي، با كاركردهاي وسيع اجتماعي و عنصر غير‌قابل انفكاك در انديشه‌ي روشنفكران ديني تعريف شده‌است.

The study of the contemporary history of Iran Indicates the influence of the role-playing of social forces such as intellectuals, in formation of foundations and substructures of political-social evolutions in Iranian society. One of the fundamental evolution at this point is the emergence of intellectual current, called «Religious Modernity». But the present study, considering the importance of the emergence of religious modernism and it's role in the evolution of Iranian history, has investigated the political-social ideas of intellectuals and the discourse of Islam, in interaction with western modernity in attitude of religious modernist in a descriptive-analytical method using library resources, therefore the purpose of the present study is to answer this question, what are the characteristics of the interaction between religion and the modernity in the political and social attitude of intellectuals of this period? The results of present study in research of the political-religious discourse of intellectuals such as Sharia'ti and Bazargan, indicates a close interaction between religion and science in the religious intellectuals idea, thus Islam in relation to Modernity and new scientific concepts in intellectuals aspect, defined as an ideology, with broad social functions as well as an inseparable element.