ظهور و زوال بازارِ كرمانشاه در سدة سيزدهم

The Rise and fall of Kermanshah Bazaar in the Thirteenth Century

اين مقاله به بررسي شرايط ظهور و زوال بازار كرمانشاه و نقش آن در ايالت كرمانشاهان در سدۀ 13 خورشيدي مي‌پردازد. رويكرد نظري 400مقاله مبتني بر آراء «كارل پولاني» است. روش پژوهش تاريخي و فنون گردآوري داده بررسي اسناد و مشاهدۀ كالبدِ بازار است. داده‌ها نشان مي‌دهند كه الف) بازار كرمانشاه همزمان با ارادۀ كشورهاي اروپايي بر تجارت در سدۀ 19 ميلادي، كم‌رونق شدن مسيرهاي ترابوزان-تبريز و قفقاز-پوتي-تبريز به دليل بيماري كرم ابريشم، حفر كانال سوئز و استفاده از كشتي‌هايِ بخار در دجله و فرات، موقعيت استراتژيكي در شبكه مبادلات بازرگاني پيدا كرد كه به مدت 100 سال پايدار ماند. ب) بازار از بيرون و با اراده نظام بين‌الملل تحميل شد و در مناسبات اقتصادي و اجتماعي منطقه «حك» نشد، همچنين نتوانست زمين، كار و پول را وارد مبادله كند. بدين روي، «بازارِ باراندازي» بود كه بيرون از شيوۀ توليد قرار داشت و نقش آن محدود به شهر كرمانشاه بود. ريخت‌شناسيِ شهر را تغيير داد و خيل عظيمي از بازرگانان را به شهر كرمانشاه كشاند. ج) با شروع جنگ جهاني اول بازار از رونق افتاد. «قانون تفتيش اسعار» در سال 1306 ارز ناچيزي را به آن اختصاص داد به ­طوري كه از رمق افتاد و احداث راه‌آهن سراسري ضربه نهايي را بدان وارد ساخت.

This article examines the rise and fall of the Kermanshah bazaar and its role in Kermanshah province in the 13th century. The theoretical approach of the article is based on the views of ‘Karl Polanyi’. To gather the data, we used the historical research method and examined documents and the Bazaar itself. According to the data, the following reasons made Kermanshah Bazaar flourish and gain a strategic position: the will of European countries to trade in the 19th century, the decline of Trabzon-Tabriz and Caucasus-Puti-Tabriz routes due to silkworm disease, digging the Suez Canal, and the use of steamships in the Tigris and Euphrates. The data also reveals that the Bazaar was imposed by the international system and it could not use capital, labor, and land in trade. Thus, it was a "docking market" that was outside the production mode and its role was limited to the city of Kermanshah. As a result, it changed the morphology of the city and attracted a large number of merchants to Kermanshah. After a century, however, with the outbreak of World War I, this bazaar fell because of the "Currency Inspection law" and the construction of the national railway.