بررسي معناداري مفاتح غيب و معرفت بخشي آن با رويكردي عرفاني

Semantic Study of the Mafateh Alghaib (Unseen Keys) and its Instructive Role through a Mystical Approach

مفاتح غيب» واژهاي قرآني و برگرفته از آيه 59 سوره انعام است. مفسران، فيلسوفان و عارفان در خصوص معنا، تفسير و تاويل اين آيه به بحث و بررسي پرداخته اند. نظرات عارفان درباره مفاتح غيب را مي توان به دو دوره زماني قبل و بعد از ابن عربي تقسيم كرد. در دوره پيشاابن عربي تبيين هاي معرفت شناسانه و انسان شناسانه از مفاتح غيب نمود بيشتري دارد و سپس با ظهور غزالي رويكرد وجودشناسانه به مفاتح غيب آغاز و قوت مي گيرد، به طوري كه او از آن به علم اسباب تعبير مي كند. ازاين رو، غزالي تنها صفت علم را مفاتح غيب مي داند؛ اما با روزبهان بقلي اين رويكرد نضج و تفصيل بيشتري مي يابد. او تمامي صفات ازلي را به-عنوان مفاتح غيب معرفي مي كند. با ظهور ابن عربي رويكرد وجودشناسانه به اوج خود مي رسد. در دوره پساابن عربي رويكرد وجودشناسانه غالب است و از مفاتح غيب به اسماي ذاتي، مراتب وجود و سر قدر تعبير مي شود. درباره امكان معرفت به مفاتح غيب نيز نظرات دو گونه است؛ برخي آن را حتي براي پيامبران و ملايكه مقرب غيرممكن دانسته اند و علم به آن را درانحصار خداوند مي دانند و برخي نيز علم به آن را براي كملين انبيا و اوليا ميسر مي دانند. برخي نيز با رويكردي شيعي از اين نيز فراتررفته و از وجود حضرات معصومين (عليهم السلام) به مفاتح غيب تعبيركرده اند.

Mafateh alghaib is the Quranic word, derived from verse 59 of Surah al-Anam. The commentators, philosophers and mystics have discussed the meaning and interpretation of it, and this article deals with this subject through a mystical approach. The views of the mystics about the keys-the treasure of the unseen can be divided into two periods, before and after Ibn Arabi. In the period before Ibn Arabi, epistemological and anthropological explanations of the unseen keys are more prominent, and then with the advent of al-Ghazali, the ontological approach to the unseen keys begins, so that he interprets it as the Knowledge of causes. Therefore, al-Ghazali knows only the attribute of Knowledge as Mafateh alghaib. But with Roozbehan Baqli, this approach becomes more mature and detailed. He introduces all the eternal attributes as the keys of the unseen. With the advent of Ibn Arabi, the ontological approach reaches to acme. In the post-Ibn Arabi period, the ontological approach prevails and the keys of the unseen are interpreted as intrinsic Names, levels of existence and mystery of destiny. There are two kinds of views about the possibility of knowledge to Mafateh Alghaib; Some consider it impossible even for the Prophets and Angels, and believe the knowledge of it is in the monopoly of God; and some have also known it for the prophets and the saints, and even some of them have translated Mafateh Alghaib to Shiite Imams (PBUH).