مؤلّفه‌هاي ادراك عقلي در دو نظريه «انتزاع» و «اتحاد»

ادراك كه يكي از اصلي‌ترين شاخص‌هاي نفس است، در فلسفه رايج به چهار قسم تقسيم مي شود. كامل‌ترين بخش ادراك، تعقل يا ادراك عقلي است و فصل مميّز نفس ناطقه از نفس حيواني نيز مي‌باشد. اينكه ادراك چگونه در تطورات خود از مرحله احساس به تعقل منتهي مي‌شود و نيز چگونه از عوامل بيروني ـ به خصوص عقل فعال ـ بهره مي‌برد تا به درك كليات (تصوري و تصديقي) نائل گردد، از پرسش‌هاي اين نوشتار است. در اين مسأله، فلسفه مشّائي و حكمت متعاليه هم سوييِ قابل توجهي دارند. لكن بر حسب ديدگاه خاصّي كه در اصل ادراك دارند، انظار مستقلي نيز در اين مورد ارائه مي‌كنند. مشائيان ادراك را از قبيل انتزاع و پالايش مدرَك از ماده (و غواشي) مي‌دانند. اما فيلسوفان صدرايي ادراك را ناشي از اتحاد مدرِك (= نفس) با مدرَك قلمداد مي‌كنند.تبيين چگونگي تعامل نفس با عقل فعال به عنوان يكي از مؤلفه‌هاي اصلي ادراك عقلي، در اين دو مكتب فلسفي و مكانيسم پيچيده‌اي كه بر آن حاكم است، موضوع اصلي اين نوشتار است.