چيستي انسان در اعلاميه حقوق بشر از منظر ملاصدرا

جستار حاضر، حول محور پرسش از چيستي انسان سامان‌يافته است. تحليل و توصيف موضوع مذكور از منظر ملاصدرا، ما را به كيفيت خاص بودن انسان يا نحوه سهم داشتن آن از هستي توجه مي‌دهد. اين نحوه بودن، همان‌گونه كه نشان‌ مي‌دهد انسان دو سر حلقه وصل هستي است، بيان‌كننده تعريف او از همين منظر نيز هست. انسان ‌به‌مثابه دو سر حلقه وصل هستي، مقام ويژه‌اي در نظام هستي دارد كه بر بنيان آن خدامحوري جايي براي انسان‌مداري نمي‌گذارد. در نگاه نخست، انسان مرتبه بالفعل يا ثمره كل سير تدريجي وجودي به‌سوي كمالات معنوي است كه بشر حالت بالقوه‌ آن به‌حساب مي‌آيد. اما در نگاه دوم، انسان فقط بشر است و هيچ مرتبه‌اي جز اين ندارد. اين نگاه از حيث جهان‌بيني، بزرگ‌ترين چالش بشر امروز به‌حساب مي‌آيد؛ چون تمام مراتب متعالي متصور براي انسان را تحت شعاع علم‌گرايي دوره جديد به تعويق انداخته و آن را در مرتبه بشر محدود مي‌سازد. قرائت اين‌چنيني از انسان كه در حقيقت بشر بالفعل و انسان بالقوه است، خواسته‌هاي انسان را بدون هيچ تعمقي به ژرفاي وجودي آن در سطح مطالبات اجتماعي و شيوه‌هاي آزادانه زندگي تقليل مي‌دهد.