بررسي سازگاري «امتناع نامتناهي بالفعل» با «امكان نامتناهي بودن زمان و حوادث گذشته»

مسأله آغازمندي زماني جهان، از ديرباز مورد توجه انديشمندان بوده است. اكثر فلاسفه، امكان آغازمندي زماني جهان را نفي كرده و سلسله زمان و حوادث گذشته را نامتناهي دانسته‌اند. در مقابل، متكلّمين براي جهان خلقت، آغازي زماني قائلند. امكان يا امتناع نامتناهي بالفعل از اشياء نيز مسأله ديگري است كه در بين متفكرين محل اختلاف بوده است. متكلمين قائل به امتناع بوده‌اند، اما اكثر فلاسفه شروطي براي امتناع ذكر كرده‌اند. با اين وجود، ضرورت وجود نامتناهي بالفعل شيء، در بين متأخرين طرفداراني دارد. در پي تلاش‌هاي كانتور پذيرفته شد كه نامتناهي بالفعل، از لحاظ منطقي قابل اثبات و يا ابطال نيست. اكنون اكثر رياضي‌دانان معاصر، برهان‌ناپذيري و تصميم‌ناپذيريِ نامتناهي بالفعل را پذيرفته‌اند. ارسطو از يك طرف، وجود نامتناهي بالفعل شيء كه مجتمع در وجود باشند را محال مي‌داند و از طرف ديگر، براي زمان، آغازي قائل نيست و آن را نامتناهي دانسته و اتصال جسم و پيوستگي زمان را نيز پذيرفته است. فيلسوفان بزرگي مانند ابن سينا، شيخ اشراق و ملاصدرا نيز در اين باره با وي هم‌عقيده‌اند. در اين نوشتار، در قالب يك برهان نشان داده مي‌شود كه دستگاه فكري ارسطو شامل گزاره‌هاي مذكور، دستگاهي ناسازگار است.