بررسي و نقد نظريه «شهادت قولي بدن مادي در قيامت» و دلالت آن بر شعور جمادات از منظر حكمت متعاليه

تعدادي از آيات قرآن، حاكي از شهادت اعضاي بدن كافران و مجرمان بر ضد آنها در قيامت هستند. عده‌اي گواهي جوارح را از نوع شهادت قولي دانسته‌اند كه به معناي اظهار عالمانه ما في‌الضمير است. بر اين اساس، اعضاي بدن در دنيا به رفتارهايي كه از نفس صادر مي‌شود آگاهي دارند و همان اعضا در قيامت محشور مي‌شوند و عليه نفس گواهي مي‌دهند. طرفداران اين ديدگاه، علم جوارح مادي را يكي از ادله شعور در جمادات برشمرده‌اند كه از نظريات ملاصدرا است. در اين پژوهش، مسأله اين است كه آيا شهادت قولي جوارح با انديشه‌هاي بنيادين خود ملاصدرا در حكمت متعاليه سازگاري دارد تا بتواند براي اثبات شعورمندي جمادات مورد استفاده قرار گيرد يا خير؟ نگارنده ثابت نموده است كه اين ديدگاه مخالف با انديشه‌هاي فلسفي ملاصدرا است؛ زيرا «شهادت عالمانه اعضاي بدن مادي عليه نفس در قيامت» مستلزم مغايرت نفس و بدن، استقلال بدن از نفس در علم و فعل و حشر بدن عنصري است. درحالي كه در حكمت صدرايي، بدن و نفس تركيب اتحادي دارند. بدن به طور مستقل منشأ هيچ كمال و فعلي نيست و انسان با بدن عنصري محشور نمي‌شود. بنابراين نمي‌توان به آيات شهادت جوارح، براي اثبات شعور در جمادات استدلال كرد.