صور خيال؛ اسطوره و دولت مقتدر در عصر پهلوي اول

ايران در سا‌ل‌هاي بعد از انقلاب مشروطه به ويژه در سال‌هاي 1297 به بعد با پديده دولت ضعيف مواجه شد. دولت ضعيف برآمده از بحران سياسي ناشي از تداخل كاركردي نظام سلطنتي از يكسو و نظام جديد‌التاسيس مشروطه از سوي ديگر بود. اين مساله باعث فرسايش پايه‌ها و بنيان‌هاي دولت براي اعمال اقتدار مي‌شد. اين وضعيت را بحران پارلمانتاريسم در ايران نيز تشديد مي‌كرد. در اين دوران تاريخي، الگوي «مذاكره و چانه‌زني» به همراه چگونگي «بحث و مجادله درون‌ساختاري» عامل تشديدكننده بحران سياسي محسوب مي‌شود. ساخت سياسي در دوران گذار از بحران برپايه «اثر اسطوره‌اي»، «امر خيالين» و «دولت‌گرايي» شكل گرفته و به گونه تدريجي بازتوليد شد. ضرورت شكل‌گيري دولت قوي و فرآيندهاي معطوف به دولت‌گرايي در مرحله اول ناظر به در انحصار قرار گرفتن قدرت بكارگيري زور و در مرحله دوم سيطره و تسلط بر حوزه‌هاي اقتصادي و اجتماعي بوده است. مقصود از امر خيالين توانايي توليد تصاوير زيبايي شناختي و غير زيبايي شناختي است و اثر اسطوره مي‌باشد. پرسش اصلي مقاله آن است كه «اثر اسطوره» و «امر خيالين» چگونه باعث استقرار، پيدايش و استمرار دولت‌گرايي در دوره پهلوي اول شده است؟ فرضيه مقاله به اين موضوع اشاره دارد كه نخبگان سياسي موثر در امر قدرت توانستند از طريق توليد و بازتوليد تصاوير در حوزه تخيل و به نمايش گذاشتن آن در حوزه‌ عمومي زمينه شكل‌گيري دولت‌گرايي در ايران را به وجود آورد. دولت‌گرايي با نشانه‌هايي از نوسازي اقتصادي، اقتدار ساختاري و توسعه دولت مدرن امكان‌پذير گرديد.